38: Urwany ślad – Margit Sandemo audiobook – Tajemnica, która wciąga jak mroźny wir historii

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Słuchacze Audiobooków,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z 38. tomem „Sagi o Ludziach Lodu” Margit Sandemo – „Urwany ślad” – w wersji audiobookowej, moje doświadczenie badacza literatury i miłośnika historii natychmiast zderzyło się z emocjonalną intensywnością tej opowieści. Jako naukowiec zajmujący się literaturą porównawczą i historią Europy Środkowo-Wschodniej, zawsze z fascynacją obserwuję, jak autorzy wplatają wątki historyczne w fabułę fikcyjną. Sandemo, norweska pisarka o ogromnej popularności w Skandynawii, stworzyła sagę, która od lat budzi emocje także wśród polskich czytelników.

„Urwany ślad” to historia Kariny Volden, kobiety naznaczonej traumą gwałtu z dzieciństwa, której życie dodatkowo komplikuje się w czasie II wojny światowej. Już sam ten opis sugeruje, że mamy do czynienia z opowieścią mocno osadzoną w psychologicznych i historycznych realiach. Sandemo, znana z prostego, ale emocjonalnego języka, tym razem sięga po szczególnie trudne tematy, co w kontekście całej sagi – liczącej aż 47 tomów – wydaje się logicznym rozwinięciem losów rodu Ludzi Lodu.

Z perspektywy badacza literatury, najbardziej interesujące jest tu połączenie elementów fantasy (klątwa, moce nadprzyrodzone) z brutalną rzeczywistością wojenną. To połączenie przypomina mi nieco dyskusje, które prowadziłem ze studentami podczas zajęć z literatury współczesnej – jak bardzo fikcja może ingerować w historyczne fakty, by nie przekroczyć granicy wiarygodności? W przypadku „Urwanego śladu” Sandemo balansuje na tej krawędzi, co zresztą wywołało pewne kontrowersje wśród polskich słuchaczy, o czym za chwilę.

Narracja Sylwii Nowiczewskiej, doświadczonej lektorki audiobooków, jest jednym z najmocniejszych punktów tego wydania. Jej głos, pełen ekspresji, ale i subtelności, znakomicie oddaje emocjonalne zawirowania Kariny. Szczególnie udane są fragmenty, w których bohaterka zmaga się z traumą – Nowiczewska potrafi oddać zarówno bierność i wycofanie, jak i gwałtowne wybuchy emocji, które są konsekwencją przebytej przemocy. Jako słuchacz miałem niekiedy wrażenie, że narratorka wręcz „wciela się” w postać, co w przypadku tak emocjonalnie nasyconej prozy jest niezwykle ważne.

Jeśli chodzi o konstrukcję samej historii, Sandemo pozostaje wierna swojemu stylowi – dynamiczna akcja, wyraziści bohaterowie i silne emocje. Jednak jako historyk literatury muszę zwrócić uwagę na pewien problem, który zauważyli także inni recenzenci – przedstawienie II wojny światowej bez uwzględnienia Polski i Polaków jest znaczącym uproszczeniem. W czasie, gdy prowadziłem badania nad literaturą okupacyjną, wielokrotnie spotykałem się z podobnymi przypadkami w literaturze zachodnioeuropejskiej, gdzie doświadczenia Europy Środkowej bywają marginalizowane. To ważne, by jako słuchacze zdawać sobie sprawę z tego ograniczenia w „Urwanym śladzie”.

Mimo tego mankamentu, nie można odmówić Sandemo umiejętności poruszania trudnych tematów. Wątek traumy Kariny został przedstawiony z dużą wrażliwością, choć – podobnie jak w innych tomach sagi – autorka nie unika drastycznych opisów. Jako badacz zajmujący się także psychologią literatury, doceniam sposób, w jaki pokazane są mechanizmy radzenia sobie z przemocą – wyparcie, poczucie winy, wreszcie próby odzyskania kontroli nad własnym życiem. To właśnie te psychologiczne niuanse sprawiają, że „Urwany ślad” wyróżnia się na tle innych powieści fantasy historycznej.

Porównując ten tom do wcześniejszych części sagi, można zauważyć pewną zmianę tonu – o ile poprzednie książki serii miały więcej momentów „lekkich”, o tyle „Urwany ślad” jest niemal w całości utrzymany w mrocznej, przygnębiającej atmosferze. To zresztą kolejny aspekt, który dzieli słuchaczy – część, jak widać w recenzjach, tęskni za bardziej wyrazistymi, „żywymi” postaciami znanymi z początkowych tomów. Z drugiej strony, tak konsekwentne trzymanie się trudnej tematyki zasługuje na uznanie, zwłaszcza że Sandemo nie popada w tanią sensację, ale stara się pokazać wojnę i przemoc jako doświadczenia głęboko przekształcające ludzką psychikę.

Dla osób, które dopiero zaczynają przygodę z sagą, „Urwany ślad” może być wyzwaniem – to tom, który w pełni doceni się, znając szerszy kontekst historii rodu Ludzi Lodu. Jednak jako samodzielna pozycja też ma swoją wartość, zwłaszcza dla miłośników powieści psychologicznych osadzonych w historycznych realiach. Warto też podkreślić, że 8-godzinny audiobook w wykonaniu Sylwii Nowiczewskiej to propozycja idealna dla tych, którzy chcą „zanurzyć się” w świecie przedstawionym – narratorka znakomicie oddaje zarówno napięcie dramatycznych scen, jak i subtelność emocjonalnych niuansów.

Reasumując, „38: Urwany ślad” to tom, który – mimo pewnych historycznych uproszczeń – zasługuje na uwagę zarówno jako kontynuacja popularnej sagi, jak i jako samodzielna opowieść o traumie i walce o własne człowieczeństwo. Audiobook w wykonaniu Sylwii Nowiczewskiej dodaje tej historii dodatkowej głębi, czyniąc z niej przeżycie nie tylko literackie, ale i niemal teatralne. Dla wielbicieli Sandemo to pozycja obowiązkowa, a dla nowych czytelników – interesujące wprowadzenie w świat, gdzie historia, fantasy i psychologia splatają się w nieoczywisty sposób.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak