Apogeum zła – Max Czornyj audiobook – Mrożąca krew w żyłach zagadka zbrodni

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury Mrocznych Klimatów,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po audiobook “Apogeum zła” Maxa Czornyja, ostatnią część serii o komisarzu Eryku Deryle, moje oczekiwania były ambiwalentne. Z jednej strony – jako badacz literatury śledzący rozwój polskiego kryminału – ciekawiło mnie, jak autor zamknie wieloletni cykl. Z drugiej – recenzje innych słuchaczy zapowiadały pewne rozczarowanie. Postanowiłem więc podejść do tej pozycji z mieszanką naukowej ciekawości i otwartości na literackie eksperymenty.

Zacznijmy od kontekstu. Max Czornyj od lat buduje swoją pozycję wśród czołowych twórców polskiego kryminału, szczególnie tego o mrocznym, brutalnym charakterze. Jego komisarz Deryło to postać wielowymiarowa, balansująca na granicy geniuszu i obłędu, co przypomina mi nieco bohaterów Dostojewskiego – tyle że osadzonych we współczesnych realiach. W “Apogeum zła” autor sięga po motywy znane z wcześniejszych części: traumy przeszłości, walkę ze swoimi demonami, makabryczne zbrodnie o podłożu rytualnym. Jednak tym razem, niestety, zabrakło tej świeżości, która charakteryzowała poprzednie tomy.

Fabuła skupia się na Deryle, który – gnębiony wizjami zmarłych bliskich – prowadzi śledztwo w sprawie serii makabrycznych zdarzeń na cmentarzu. Mamy tu typowe dla Czornyja połączenie thrillera psychologicznego z elementami horroru. Niestety, jak zauważyło wielu recenzentów, wątek “zmartwychwstania” wydaje się naciągany, a sama konstrukcja zbrodni – mniej przekonująca niż w poprzednich częściach. Jako badacz literatury dostrzegam tu pewne symptomy zmęczenia serią – autor zdaje się powielać schematy, które wcześniej działały, ale bez właściwej iskry.

Bardzo ciekawym aspektem jest ewolucja postaci Deryły. W pierwszych tomach jego wewnętrzne rozterki i problemy psychiczne stanowiły fascynujące tło dla śledztw. W “Apogeum zła” jednak ta równowaga zostaje zaburzona – komisarz wydaje się bardziej irytujący niż intrygujący, a jego monologi wewnętrzne dominują nad akcją. To przypomina mi pewną tendencję obserwowaną w literaturze kryminalnej, gdy autor zbyt mocno identyfikuje się z bohaterem, tracąc obiektywizm.

Jeśli chodzi o wykonanie audiobooka, Robert Jarociński jak zwykle daje popis swoich umiejętności. Jego głos idealnie pasuje do mrocznego klimatu powieści, a sposób interpretacji dialogów i monologów wewnętrznych Deryły zasługuje na uznanie. Szczególnie udane są fragmenty, gdy bohater balansuje na granicy szaleństwa – Jarociński potrafi oddać tę subtelną gradację emocji. Szkoda tylko, że tak dobre wykonanie trafia na materiał, który nie do końca zasługuje na taką interpretację.

Porównując “Apogeum zła” z innymi pozycjami w serii, trudno nie odnieść wrażenia, że to najsłabsze ogniwo. Brakuje tu tej precyzji konstrukcji fabularnej, która charakteryzowała np. “Rzeki Hadesu” czy “Ofiarę północy”. Nawet w porównaniu z twórczością innych autorów polskiego kryminału, jak Marek Krajewski czy Zygmunt Miłoszewski, ta część wypada blado. Czornyj, który zwykle imponuje znajomością historii i umiejętnością jej wykorzystania w fabule, tym razem zdaje się iść na łatwiznę.

Z punktu widzenia badacza literatury najbardziej interesujący jest wątek metafizyczny – pytania o istnienie zła, granice szaleństwa, naturę wiary. Niestety, te głębokie tematy zostają potraktowane powierzchownie, bez właściwego rozwinięcia. To szczególnie rozczarowujące, gdyż wcześniejsze części serii pokazywały, że Czornyj potrafi łączyć gatunkową rozrywkę z filozoficzną głębią.

Dla wiernych fanów serii “Apogeum zła” może być ciekawym, choć niepełnym zamknięciem cyklu. Dla nowych czytelników – raczej nie najlepszym wprowadzeniem do świata komisarza Deryły. Jako doświadczenie słuchowiskowe – na wysokim poziomie dzięki interpretacji Jarocińskiego. Jako dzieło literackie – niestety, rozczarowujące, szczególnie biorąc pod uwagę wysoki poziom poprzednich części.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak