Balladyna – Juliusz Słowacki audiobook – Mroczna tragedia o miłości i zbrodni

Opis

Drodzy miłośnicy słowa pisanego i mówionego,

Gdy po raz pierwszy sięgnęłam po audiobookową wersję “Balladyny” Juliusza Słowackiego w interpretacji Mirelli Rogozy-Biel, moje wspomnienia z czasów studiów na Uniwersytecie Warszawskim nagle ożyły. Pamiętam, jak podczas seminarium z dramatu romantycznego profesor pytał nas: “Czy Balladyna to ofiara własnych ambicji, czy może produkt społeczeństwa, które stworzyło warunki do jej upadku?” Ta dyskusja, trwająca do późnych godzin nocnych, ukształtowała moje późniejsze podejście do analizy tego dzieła.

Słowacki, nasz wieszcz narodowy, stworzył w “Balladynie” świat, który – choć osadzony w baśniowej scenerii – mówi więcej o ludzkiej naturze niż niejedno współczesne studium psychologiczne. Wersja audio wydana przez Storybox w 2020 roku pozwala na nowo odkryć tę wielowarstwowość. Mirella Rogoza-Biel, której głos pamiętam jeszcze z radiowych słuchowisk, oddaje całą gamę emocji – od niewinności Aliny po mroczną determinację Balladyny. Jej interpretacja Chochlika i Skierki to prawdziwa uczta aktorska!

Co szczególnie uderza w wersji audio, to muzyczność języka Słowackiego. Te wszystkie aliteracje (“maliny, miód, mleko”), które na papierze mogą umknąć, tutaj brzmią jak zaklęcia. Pamiętam, jak podczas moich badań nad fonetyką w literaturze romantycznej analizowałam właśnie te fragmenty – w audiobooku nabierają one nowego wymiaru.

Dla współczesnego słuchacza, zwłaszcza młodego, który poznaje “Balladynę” jako lekturę szkolną, ta wersja audio może być zbawieniem. Jakże często widziałam w redakcji zniechęconych uczniów, którzy nie potrafili przebrnąć przez archaiczne słownictwo! Tutaj profesjonalna interpretacja rozjaśnia znaczenia, a dynamiczne tempo narracji (całość trwa niecałe 5 godzin) pozwala uchwycić dramaturgię wydarzeń.

Nie mogę jednak nie wspomnieć o pewnych wyzwaniach tego audiobooku. Słowacki pisał “Balladynę” w 1834 roku, i język bywa miejscami trudny nawet dla rodzimych użytkowników polszczyzny. Brakuje mi niekiedy przypisów objaśniających (które są w wersjach ebook), choć rozumiem, że zaburzyłoby to płynność słuchania. To właśnie podczas pracy nad antologią polskiego romantyzmu uświadomiłam sobie, jak ważne są takie glosy dla współczesnego odbiorcy.

Porównując z innymi adaptacjami, ta wersja zdecydowanie wyróżnia się na tle wielu szkolnych nagrań, które bywają nadmiernie teatralne lub wręcz przeciwnie – zbyt płaskie. Rogoza-Biel znajduje złoty środek, pozwalając tekstowi oddychać, ale nie popadając w patos. To ważne, bo “Balladyna” – choć pełna romantycznego uniesienia – mówi o rzeczach bardzo ludzkich: zazdrości, pragnieniu władzy, poczuciu winy.

Dla mnie, jako badaczki literatury, szczególnie fascynujące są wątki feministyczne w “Balladynie” – temat, który często poruszam w swoich publikacjach. Balladyna to przecież jedna z pierwszych w naszej literaturze kobiet, która bierze sprawy w swoje ręce, choć czyni to w sposób moralnie dwuznaczny. W interpretacji Rogozy-Biel słychać tę ambiwalencję – nie jest czarnym charakterem, ale złożoną postacią, co czyni ją tym bardziej tragiczną.

Czy polecam? Zdecydowanie tak, choć z pewnymi zastrzeżeniami. To nagranie to doskonałe uzupełnienie tradycyjnej lektury, zwłaszcza dla wzrokowców, którzy lepiej przyswajają informacje słuchowo. Dla nauczycieli może być narzędziem do ożywienia lekcji. A dla takich jak ja – miłośników dobrej interpretacji – po prostu uczta duchowa. Pamiętajcie tylko, że to wciąż romantyzm ze wszystkimi jego cechami: patosem, nagłymi zwrotami akcji i moralizatorstwem. Jeśli się na to przygotujecie, ta “Balladyna” was porwie.

Z literackim pozdrowieniem,
Zofia Kowalska