Cylinder van Troffa – Janusz A. Zajdel audiobook – Przyszłość, która wstrząsa wyobraźnią

Opis

Drodzy miłośnicy literackich podróży w czasie i przestrzeni,

Gdy tylko usłyszałam pierwsze zdania „Cylindra van Troffa” w interpretacji Rocha Siemianowskiego, poczułam ten charakterystyczny dreszcz, który towarzyszy spotkaniu z prawdziwą literacką perłą. Janusz A. Zajdel, mistrz polskiej fantastyki socjologicznej, zabiera nas w swoim dziele w podróż, która – choć osadzona w futurystycznej scenerii – mówi więcej o nas samych, tu i teraz, niż niejedna współczesna powieść obyczajowa.

Pamiętam, jak podczas studiów, analizując „Paradyzję” tego samego autora, uderzyła mnie jego zdolność do przekształcania złożonych teorii społecznych w fascynujące narracje. „Cylinder van Troffa” potwierdza ten geniusz – to nie tylko science fiction, ale intelektualna przygoda, która każe nam się zastanowić: gdzie kończy się człowiek, a zaczyna jego technologiczne przedłużenie?

Audiobook, wydany przez Aleksandrię w 2020 roku, prezentuje się wyśmienicie pod względem technicznym. Siemianowski, lektor z ogromnym doświadczeniem, doskonale oddaje klimat powieści – jego głos jest jak statek kosmiczny, który prowadzi nas przez meandry Zajdlowskiej wyobraźni. Szczególnie udane są fragmenty pamiętnika „Nieśmiertelnego”, gdzie narracja nabiera niemal medytacyjnego charakteru.

Co wyróżnia tę powieść na tle innych dzieł science fiction? Przede wszystkim jej wielowarstwowość. Pod pozorem futurystycznej opowieści o podróżach w czasie i klonowaniu kryje się głęboka refleksja o naturze władzy, wolności i ludzkiej tożsamości. Epoka Rozszczepienia, w której rozgrywa się akcja, to przecież metafora naszych czasów – pełnych niepewności i rozpadających się systemów wartości.

Zajdel, niczym prorok, przewidział wiele dylematów, z którymi mierzymy się dziś: od etycznych konsekwencji ingerencji w ludzki genom po problem manipulacji społeczeństwem poprzez zaawansowane technologie. Jego wizja kolonizacji planet i społeczeństwa podzielonego na kasty brzmi szczególnie aktualnie w dobie komercyjnych lotów kosmicznych i pogłębiających się nierówności społecznych.

Jeśli chodzi o wykonanie audiobooka, muszę przyznać, że początkowo miałam wątpliwości co do muzycznego interludium kończącego rozdziały. Ten lekko retro elektroniczny motyw wydawał się nieco kiczowaty, ale – o dziwo – po kilku rozdziałach zaczęłam go oczekiwać jak dawniej czekałam na sygnał „Wiadomości” w radiu. To świadczy o tym, że producenci znaleźli sposób na stworzenie unikalnego klimatu tej produkcji.

Porównując „Cylinder van Troffa” do innych dzieł Zajdla, widzimy ewolucję jego stylu. Jest tu więcej emocji, więcej miejsca na ludzkie dramaty, co nie umniejsza jednak intelektualnej głębi. Gdybym miała wskazać podobieństwa do twórczości innych autorów, przypomina mi to połączenie precyzji Lema z polityczną przenikliwością Orwella, ale z typowo polską nutą melancholii i ironii.

Dla kogo jest ten audiobook? Z pewnością dla miłośników dobrej fantastyki, ale też dla tych, którzy w literaturze szukają czegoś więcej niż tylko rozrywki. To pozycja wymagająca uwagi, ale wynagradzająca wysiłek bogactwem idei. Szczególnie polecam ją tym, którzy – podobnie jak ja – wierzą, że science fiction to nie tylko „bajki o kosmitach”, ale ważne narzędzie do opisywania i rozumienia naszej rzeczywistości.

Po siedmiu godzinach słuchania pozostał mi pewien niedosyt – nie dlatego, że książka jest niekompletna, ale dlatego, że chciałoby się więcej tej unikalnej mieszanki nauki, filozofii i literackiego kunsztu, którą Zajdel posługiwał się z taką maestrią. I choć autor odszedł przedwcześnie, jego dzieła – jak ten właśnie „Cylinder” – pozostają żywe, pulsujące znaczeniami, które odkrywamy na nowo z każdym kolejnym odsłuchiem.

Z literackim pozdrowieniem,
Zofia Kowalska