Czarna krew – Krzysztof Bochus audiobook – Mroczna tajemnica, która wciąga jak otchłań

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury Noir i Historycznych Zagadek,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem „Czarnej krwi” Krzysztofa Bochusa, od razu poczułem ten charakterystyczny dreszcz ekscytacji, który towarzyszy mi zawsze, gdy natrafiam na dzieło łączące w sobie precyzję kryminału z głębią powieści historycznej. Jako badacz literatury szczególnie cenię sobie te momenty, gdy fabuła staje się lustrem odbijającym złożoność ludzkiej natury w różnych epokach historycznych. I muszę przyznać – ta powieść dostarczyła mi wielu takich intelektualnych uniesień.

„Czarna krew” to literacki mechanizm zegarowy, w którym tryby współczesnej Warszawy (rok 2022) precyzyjnie zazębiają się z trybami miasta zrujnowanego przez wojnę (1944). Bochus mistrzowsko prowadzi nas przez te dwie rzeczywistości, stopniowo odsłaniając niewidoczne na pierwszy rzut oka połączenia. To przypomina mi moje własne badania nad powieściami Jerzego Andrzejewskiego, gdzie historia nigdy nie jest tylko tłem, ale aktywnym uczestnikiem dramatu.

Współczesna część historii – śledztwo Marka Smugi w sprawie podpalenia klubu i śmierci Jakuba Korna – to klasyczny kryminał noir z wszystkimi jego atrybutami: mroczną atmosferą, moralnie ambiwalentnym bohaterem i siecią pozornie niezwiązanych ze sobą wątków. Jednak to właśnie retrospekcje do 1944 roku, do działalności tajemniczego „Czarnego”, nadają tej opowieści wyjątkowy ciężar gatunkowy. Autor nie poprzestaje na prostym zabiegu „tajemnicy rodzinnej”, ale tworzy prawdziwą analizę tego, jak trauma wojenna przechodzi z pokolenia na pokolenie.

Jako nauczyciel akademicki często podkreślam studentom, że dobra powieść historyczna powinna być jak archeologia – nie tylko odtwarzać realia epoki, ale wydobywać na światło dzienne prawdy o człowieku ukryte w warstwach czasu. Bochus doskonale wywiązuje się z tego zadania, przedstawiając powojenną Warszawę jako miejsce, gdzie granica między bohaterstwem a zbrodnią staje się niepokojąco płynna. Postać „Czarnego” to prawdziwy majstersztyk – watażka, który może być zarówno lokalnym Robin Hoodem, jak i zwykłym bandytą, w zależności od punktu widzenia.

Technicznie rzecz biorąc, konstrukcja powieści zasługuje na szczególną uwagę. Dwupoziomowa narracja (która przypomina mi nieco strukturę „Lśnienia” Kinga, choć w zupełnie innym kontekście) początkowo może dezorientować, ale z czasem okazuje się genialnym zabiegiem. Autor gra z czytelnikiem (czy w tym przypadku – słuchaczem) jak doświadczony szachista, stopniowo odsłaniając kolejne elementy układanki. Ten zabieg sprawia, że audiobook nie jest jedynie biernym odbiorem historii, ale aktywnym śledztwem, w którym każdy szczegół może okazać się kluczowy.

Nie sposób w tej recenzji pominąć kwestii narracji Wojciecha Masacza. Jego głos – niczym dobrze dobrane wino – idealnie komponuje się z mrocznym klimatem powieści. Masacz nie popada w przesadną ekspresję, co w przypadku tak emocjonalnie nasyconej historii byłoby łatwą pułapką. Zamiast tego stosuje stonowaną, niemal reporterską narrację, która paradoksalnie potęguje napięcie. Szczególnie udane są fragmenty opisujące powojenną Warszawę – Masacz potrafi jednym tylko westchnieniem oddać ciężar tamtych dni. Jedynie w kilku momentach (głównie w dialogach kobiet) jego interpretacja wydaje się nieco sztuczna, ale to naprawdę drobne potknięcia w ogólnym bardzo dobrym wykonaniu.

Dźwiękowa strona produkcji również zasługuje na uznanie. Skarpa Warszawska zadbała o czystość nagrania i odpowiednie tempo, które pozwala śledzić złożoną fabułę bez uczucia zagubienia. W moim odczuciu audiobooki tego typu powieści są szczególnym wyzwaniem – muszą bowiem balansować między potrzebą wyraźnej artykulacji (ważnej dla śledzenia skomplikowanej intrygi) a tworzeniem odpowiedniego nastroju. Tutaj ta równowaga została zachowana niemal idealnie.

Czy „Czarna krew” ma jakieś słabsze strony? W mojej ocenie niektóre wątki współczesne mogłyby być nieco bardziej rozwinięte – postać detektywa Smugi, choć interesująca, czasem ginie w cieniu historycznych retrospekcji. Ponadto, miłośnicy szybko rozwijającej się akcji mogą poczuć pewien dyskomfort w środkowych partiach książki, gdzie tempo nieco zwalnia. Jednak te drobne niedociągnięcia bledną w obliczu ogólnej jakości dzieła.

Dla kogo będzie to idealna lektura? Z pewnością dla miłośników polskich kryminałów w stylu Zygmunta Miłoszewskiego czy Marcina Wrońskiego. Również ci, którzy cenią sobie powieści historyczne z dobrze zarysowanym tłem (jak książki Elżbiety Cherezińskiej), znajdą tu wiele satysfakcji. To także doskonała propozycja dla osób zainteresowanych powojenną historią Polski – Bochus unika łatwych ocen, pokazując złożoność tamtych czasów.

Osobistą refleksją, którą chciałbym się podzielić, jest to, jak „Czarna krew” przypomniała mi moje własne badania nad pamięcią historyczną w literaturze. Pracując nad dysertacją o powieściach dotyczących Powstania Warszawskiego, często zastanawiałem się, jak różne mogą być perspektywy na te same wydarzenia. Bochus w swojej książce wydaje się mówić: „historia nigdy nie jest czarno-biała, a prawda często leży w odcieniach szarości” – i to przesłanie rezonuje we mnie szczególnie mocno.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak