Czas odzyskany – Ałbena Grabowska audiobook – Wciągająca podróż przez wojenną tajemnicę i miłość

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po audiobook ‘Czas odzyskany’ Ałbeny Grabowskiej, ostatnią część trylogii ‘Alicja w krainie czasów’, moje oczekiwania były podwójnie nacechowane. Z jednej strony – jako badacz literatury – ciekawiła mnie ewolucja postaci Alicji i sposób, w jaki autorka zamknie tę wielowątkową opowieść. Z drugiej – jako wieloletni wykładowca akademicki – zastanawiałem się, na ile uda się zachować spójność między historycznym realizmem a elementami fantastycznymi, które w poprzednich częściach budziły już pewne kontrowersje.

Z perspektywy historyka literatury, trylogia Grabowskiej stanowi fascynujący przypadek współczesnej prozy obyczajowej, która próbuje przekroczyć granice gatunkowe. ‘Czas odzyskany’, osadzony w realiach okupowanego Paryża 1942 roku, początkowo zdaje się kontynuować konwencję powieści szpiegowskiej. Alicja jako agentka Luna, jej misja związana z bronią chemiczną i niebezpieczna gra z austriackim fizykiem Ludvigiem Bernstorffem – wszystko to składa się na klasyczny schemat thrillera historycznego. Jednakże, podobnie jak w poprzednich tomach, autorka wprowadza elementy, które burzą tę konwencję, tworząc hybrydę trudną do jednoznacznego sklasyfikowania.

Małgorzata Lewińska, która podjęła się narratorskiego wyzwania, z niezwykłą precyzją oddaje klimat tamtych czasów. Jej głos – momentami stłumiony, jakby obawiający się podsłuchu, to znów pełen dramatycznego napięcia – doskonale współgra z atmosferą niepewności i zagrożenia. Szczególnie udane są sceny dialogowe, gdzie Lewińska potrafi oddać zarówno subtelność francuskiej wymowy, jak i twardość niemieckich akcentów, nie popadając przy tym w karykaturę. Jako wykładowca często podkreślam studentom, jak ważna jest dykcja i emisja głosu w przekazie literackim – tutaj mamy do czynienia z prawdziwym mistrzostwem.

Analizując treść, warto zwrócić uwagę na pewien dysonans, który pojawia się w recenzjach. Podczas gdy część słuchaczy zachwyca się ‘wciągającą fabułą’, inni zarzucają autorce ‘pomieszanie z poplątaniem’. Z mojej perspektywy, Grabowska podejmuje ryzykowną grę z konwencjami, co nie zawsze wychodzi na korzyść spójności narracji. Scena, w której 85-letnia Alicja wygląda na trzydziestkę, rzeczywiście może budzić zdziwienie, choć w kontekście całej trylogii można to odczytać jako metaforę zatrzymanego czasu – motyw zresztą obecny w tytule.

Pamiętam, jak podczas seminarium o literaturze wojennej dyskutowaliśmy ze studentami o granicach prawdopodobieństwa w powieściach historycznych. ‘Czas odzyskany’ zdaje się testować te granice do maksimum. Z jednej strony mamy świetnie oddane realia okupacyjne – dylematy moralne, atmosferę strachu, mechanizmy działania ruchu oporu. Z drugiej – wątki miłosne i fantastyczne elementy nadają opowieści niemal baśniowy charakter. To połączenie może zarówno fascynować, jak i irytować, w zależności od oczekiwań słuchacza.

Porównując tę pozycję do innych dzieł z nurtu literatury obyczajowej, warto zwrócić uwagę na podobieństwa do ‘Stulecia Winnych’ tej samej autorki. Grabowska znów pokazuje, że potrafi tworzyć silne kobiece postaci uwikłane w wielką historię. Jednakże, podczas gdy ‘Stulecie…’ trzymało się bardziej realistycznej konwencji, ‘Alicja…’ pozwala sobie na większą swobodę wyobraźni. To trochę tak, jakby porównać ‘Medaliony’ Nałkowskiej do ‘Lotu nad kukułczym gniazdem’ Keseya – oba dzieła mówią o ludzkiej psychice w ekstremalnych warunkach, ale używają zupełnie innych środków wyrazu.

Dla słuchaczy ceniących tradycyjną powieść historyczną, niektóre fragmenty mogą być trudne do zaakceptowania. Jednakże, jeśli potraktujemy ‘Czas odzyskany’ jako swoistą literacką fantazję na temat wojny, gdzie rzeczywistość miesza się z metafizyką, doświadczenie słuchania nabiera nowych wymiarów. Warto w tym kontekście docenić sposób, w jaki Lewińska interpretuje te bardziej surrealistyczne sceny – jej głos potrafi nadać im wystarczająco dużo realizmu, by nie straciły wiarygodności.

Z punktu widzenia konstrukcji postaci, Alicja pozostaje jedną z ciekawszych bohaterek współczesnej literatury polskiej. Jej rozwój przez trzy tomy trylogii – od zwykłej kobiety, przez agentkę, aż po postać niemal mityczną – zasługuje na uwagę. Szkoda tylko, że w tym tomie niektóre wątki zostały rozwiązane zbyt pospiesznie, co zauważyli również inni recenzenci. Mimo to, sama koncepcja ‘odzyskiwania czasu’ jako próby pogodzenia się z przeszłością jest głęboko poruszająca i wiele osób znajdzie w tym swoją własną historię.

Podsumowując, audiobook ‘Czas odzyskany’ to doświadczenie, które – podobnie jak jego bohaterka – balansuje między różnymi światami. Z jednej strony mamy tu solidnie wykonaną lekturę przez Małgorzatę Lewińską, która potrafi oddać zarówno napięcie scen szpiegowskich, jak i liryzm bardziej refleksyjnych fragmentów. Z drugiej – fabuła, która może zarówno zachwycać swoją odwagą, jak i frustrować pewnymi niedopowiedzeniami. Dla mnie, jako badacza literatury, najciekawsze było właśnie to napięcie między konwencjami, które czyni tę pozycję wyjątkową, choć nie pozbawioną wad.

Z literackim pozdrowieniem, Adam Nowak