Dusze niczyje – Paweł J. Sochacki audiobook – Mroczna podróż do zakazanego azylu

Opis

Drodzy miłośnicy literatury i dźwiękowych opowieści,

Z ogromną przyjemnością siadam dziś, by podzielić się z Wami moimi refleksjami na temat audiobooka “Dusze niczyje” autorstwa Pawła J. Sochackiego, w mistrzowskiej interpretacji Marcina Popczyńskiego. Jako krytyczka literacka, która od lat zgłębia meandry współczesnej prozy polskiej, nie mogłam przejść obojętnie obok tej poruszającej powieści obyczajowej, osadzonej w mrocznych realiach końca II wojny światowej. Już od pierwszych minut słuchania wiedziałam, że czeka mnie niezwykła podróż – zarówno literacka, jak i emocjonalna. “Audiobook experience” w tym przypadku to coś więcej niż tylko słuchanie historii; to zanurzenie się w otchłań ludzkiego cierpienia, ale i niezłomnej nadziei.

Pierwsze wrażenie po włączeniu nagrania? Głos Marcina Popczyńskiego, który niczym wprawny przewodnik prowadzi nas przez piekło szpitala psychiatrycznego w Obrawalde – dzisiejszych Obrzycach. Ale o tym za chwilę. Najpierw pozwólcie, że opowiem, dlaczego ta historia tak głęboko mnie poruszyła. Tematyka dehumanizacji i zbrodni wojennych, zwłaszcza tych dokonywanych na osobach najsłabszych – chorych psychicznie – to zagadnienie, które od lat przewija się w moich badaniach nad literaturą polską. Pamiętam, jak podczas jednej z dyskusji z pewnym znanym polskim autorem rozmawialiśmy o tym, jak współczesna proza próbuje zmierzyć się z traumą wojenną, ukazując konflikty wewnętrzne bohaterów. “Dusze niczyje” doskonale wpisują się w ten nurt, oferując nie tylko historyczny kontekst, ale i głęboko humanistyczną refleksję nad tym, co czyni nas ludźmi, nawet w obliczu największego zła.

Powieść Sochackiego opowiada o losach Erny, pacjentki ewakuowanej do tajemniczego zakładu psychiatrycznego w Obrawalde. Miejsce to, pozornie przypominające elegancki kurort, szybko okazuje się piekłem na ziemi, gdzie brak opieki medycznej, głód i brutalność personelu są codziennością. Autor z niezwykłą precyzją oddaje mechanizmy dehumanizacji, które prowadziły do masowego uśmiercania pacjentów w ramach nazistowskiego programu eutanazji, zwanego Aktion T4. To, co sprawia, że ta historia jest tak przejmująca, to nie tylko historyczna autentyczność – bo przecież Obrawalde naprawdę było miejscem niewyobrażalnych zbrodni – ale także sposób, w jaki Sochacki portretuje walkę o przetrwanie i poszukiwanie sensu w obliczu beznadziei. Czy w takich warunkach jest miejsce na przyjaźń, miłość, a nawet zakazaną namiętność? Autor stawia te pytania z subtelnością, która chwyta za serce.

Nie mogę nie wspomnieć o osobistym wątku, który połączył mnie z tą książką. Kiedy pisałam jedną z moich krytycznych analiz współczesnych powieści polskich, szczególnie fascynowały mnie utwory korzystające z techniki strumienia świadomości, które pozwalały na ukazanie wewnętrznego świata bohaterów w sposób niemal intymny. W “Duszach niczyich” odnalazłam podobną wrażliwość – choć nie jest to stricte strumień świadomości, narracja pozwala nam zajrzeć w głąb duszy Erny, poczuć jej strach, ale i determinację. To doświadczenie słuchowe, które dzięki “audiobook experience” staje się jeszcze bardziej intensywne, niemal namacalne.

Przejdźmy do kluczowych tematów powieści. Dehumanizacja i zbrodnie wojenne to oś, wokół której obraca się cała fabuła. Sochacki nie unika trudnych obrazów – brutalność personelu, machina masowego uśmiercania, mały cmentarz przy szpitalu skrywający niewyobrażalne tajemnice. Ale w tym mroku jest też miejsce na światło – relacje międzyludzkie, które w ekstremalnych warunkach nabierają niezwykłej intensywności. Przyjaźń, miłość, ale i zdrada – wszystko to miesza się w opowieści, która jest hołdem dla ofiar nazistowskiej propagandy. Autor przypomina nam, że zagłada „innych” rozpoczęła się znacznie wcześniej niż w obozach koncentracyjnych, a historia Obrawalde jest tego tragicznym dowodem. W tle pojawia się także motyw starogermańskiej klątwy, który dodaje powieści mrocznego, niemal gotyckiego klimatu. To subtelny, ale znaczący element, który potęguje poczucie beznadziei i tajemnicy.

A teraz kilka słów o “listening experience”, bo w przypadku audiobooka to równie ważne jak treść. Marcin Popczyński jako narrator wykonuje pracę godną najwyższych pochwał. Jego głos jest jak klucz, który otwiera przed nami bramy Obrawalde – raz spokojny i melancholijny, gdy opisuje wewnętrzne rozterki Erny, innym razem ostry i pełen napięcia, gdy relacjonuje brutalne wydarzenia. Audio jakość jest znakomita – każdy dźwięk, każda pauza są doskonale wyważone, co sprawia, że słuchanie staje się prawdziwą przyjemnością, mimo ciężaru tematyki. Popczyński potrafi oddać emocje bohaterów w sposób, który sprawia, że czujemy się, jakbyśmy byli świadkami tych wydarzeń. To nie jest tylko czytanie tekstu – to prawdziwa interpretacja, która wzbogaca odbiór powieści. Jeśli szukacie audiobooka, który wciąga od pierwszej minuty, “Dusze niczyje” z pewnością spełni Wasze oczekiwania. A jeśli gdzieś traficie na “audiobook free” w promocji czy darmowej wersji próbnej, nie wahajcie się – warto poświęcić te ponad 11 godzin na tę historię.

Oczywiście, jak każda krytyczka, muszę spojrzeć na dzieło z różnych perspektyw. Siłą “Dusz niczyich” jest niewątpliwie autentyzm i emocjonalna głębia. Powieść jest wciągająca, smutna, a momentami wręcz przerażająca – co potwierdzają liczne recenzje słuchaczy, dające jej wysoką ocenę 4.4 na podstawie 29 opinii. Jednakże, dla niektórych odbiorców ciężar tematyki może być przytłaczający. Nie jest to lekka lektura na letnie popołudnie – to książka, która wymaga od słuchacza gotowości do zmierzenia się z trudnymi emocjami i historycznymi prawdami. Być może niektórzy mogliby zarzucić, że elementy tajemnicy i klątwy są nieco zbyt symboliczne, jakby autor chciał dodać historii dodatkowego wymiaru, który nie zawsze współgra z realistycznym tonem reszty powieści. Ale dla mnie to raczej atut – przypomina o tym, jak bardzo historia miesza się z mitem w naszej zbiorowej pamięci.

Porównując “Dusze niczyje” do innych utworów literackich, nie sposób nie pomyśleć o “Medalionach” Zofii Nałkowskiej, które również w lakoniczny, a zarazem przejmujący sposób ukazują okrucieństwa wojny. Sochacki, podobnie jak Nałkowska, oddaje głos tym, którzy zostali zapomniani przez historię. Myślę także o “Wyborze Zofii” Williama Styrona – tam również jednostka zmaga się z niewyobrażalnym wyborem w obliczu totalitaryzmu. Jednak powieść Sochackiego wyróżnia się specyficznym kontekstem – szpital psychiatryczny jako miejsce zbrodni to temat wciąż zbyt rzadko podejmowany w literaturze, a przecież równie ważny.

Komu poleciłabym ten audiobook? Z pewnością miłośnikom literatury obyczajowej, ale także tym, którzy interesują się historią II wojny światowej i jej mniej znanymi, a równie tragicznymi aspektami. To także doskonały wybór dla tych, którzy cenią sobie głębokie, emocjonujące historie, które zmuszają do refleksji. Jeśli lubicie powieści, które łączą fakty historyczne z fikcją literacką, “Dusze niczyje” będą dla Was prawdziwą perełką. A dzięki formie audiobooka możecie zanurzyć się w tę opowieść w dowolnym momencie – podczas spaceru, w podróży czy wieczorem przy lampce wina.

Na koniec chciałabym podzielić się osobistą refleksją. Słuchając tej historii, nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że literatura ma moc ocalania pamięci. Sochacki, tworząc tę powieść, oddaje hołd niewinnym ofiarom, a my, jako słuchacze, stajemy się świadkami ich losów. To przypomnienie, że historia nie jest tylko zbiorem dat i faktów – to przede wszystkim ludzie, ich cierpienie, ale i niezłomność. “Dusze niczyje” to nie tylko literackie dzieło, ale także moralna przestroga, by nigdy nie zapominać o tym, do czego zdolny jest człowiek – zarówno w okrucieństwie, jak i w akcie odwagi czy miłości.

Z literacką pasją i głębokim szacunkiem dla pamięci,
Zofia Kowalska

Z literacką pasją i głębokim szacunkiem dla pamięci,
Zofia Kowalska