Dziedzictwo von Becków – Joanna Jax audiobook – Saga rodzinna pełna tajemnic i emocji

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Wiernych Słuchaczy Audiobooków,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem „Dziedzictwo von Becków” Joanny Jax w interpretacji Elżbiety Kijowskiej, moje doświadczenie badacza literatury natychmiast podpowiedziało mi, że mam do czynienia z dziełem wyjątkowym. Ta saga rodzinna, osadzona w burzliwych realiach XX-wiecznej Europy, stanowi bowiem doskonały przykład, jak historia wielkich wydarzeń przeplata się z mikrohistorią zwykłych ludzi, tworząc narrację, która porusza najgłębsze struny ludzkiej duszy.

Z perspektywy badacza literatury porównawczej szczególnie fascynujące było obserwować, jak autorka konstruuje swoją opowieść na przecięciu kilku gatunków. „Dziedzictwo von Becków” to bowiem zarówno powieść obyczajowa, jak i historyczna, a nawet w pewnym stopniu psychologiczna. Joanna Jax, podobnie jak mistrzowie tego gatunku – choćby wspomniana w materiałach Ałbena Grabowska – potrafi tkać swoją opowieść z nici prawdziwych wydarzeń historycznych i fikcji literackiej, tworząc materiał o niezwykłej gęstości znaczeniowej.

Pamiętam, jak podczas moich badań nad literaturą środkowoeuropejską często analizowałem podobne zabiegi narracyjne u pisarzy pokroju Hanny Krall czy Tadeusza Konwickiego. Jednak „Dziedzictwo von Becków” wyróżnia się na tym tle szczególnym rozmachem temporalnym i geograficznym. Rozgrywająca się na przestrzeni niemal osiemdziesięciu lat historia, przenosząca nas od przedwojennego Gdańska przez okupowany Kraków aż do współczesnej Polski, stanowi prawdziwą ucztę dla miłośników powieści z dobrze zarysowanym tłem historycznym.

Z literaturoznawczego punktu widzenia szczególnie interesująca wydaje się konstrukcja postaci. Polski nauczyciel i niemiecki oficer SS to postaci, które w rękach mniej utalentowanego pisarza mogłyby stać się jedynie płaskimi stereotypami. Tymczasem Joanna Jax nadaje im psychologiczną głębię, pokazując, jak wielka historia wpływa na jednostkowe losy, zmuszając ludzi do podejmowania trudnych moralnie decyzji. Ta ambiwalencja etyczna przypomina mi najlepsze dokonania Zofii Nałkowskiej czy Tadeusza Borowskiego, choć oczywiście w zupełnie innym rejestrze gatunkowym.

Jeśli chodzi o warstwę audio, interpretacja Elżbiety Kijowskiej budzi mieszane uczucia. Z jednej strony, lektorka doskonale radzi sobie z oddaniem klimatu powieści, szczególnie w partiach narracyjnych. Jej głos, niczym doświadczony przewodnik, prowadzi nas przez zawiłe ścieżki rodzinnej historii von Becków. Jednak, jak słusznie zauważyło kilku recenzentów, niektóre dialogi – szczególnie te bardziej emocjonalne – brzmią czasem nieco sztucznie, jakby lektorka nie do końca odnajdywała się w bardziej dramatycznych momentach powieści. To pewien mankament, choć moim zdaniem nie na tyle poważny, by zepsuć ogólne wrażenia z audiobooka.

Techniczna strona nagrania jest na wysokim poziomie. Dźwięk jest czysty, dobrze zbalansowany, co przy osiemnastogodzinnym słuchaniu ma niebagatelne znaczenie. Brak zakłóceń czy przesterowań pozwala w pełni skupić się na treści, co w przypadku tak złożonej fabularnie powieści jest szczególnie ważne.

Porównując „Dziedzictwo von Becków” do innych współczesnych sag rodzinnych, trzeba przyznać, że Joanna Jax znalazła swój własny, rozpoznawalny styl. Choć oczywiście widać pewne podobieństwa do „Stulecia Winnych” czy prozy Elżbiety Cherezińskiej, to jednak autorka nie popada w schematyzm. Jej sposób prowadzenia narracji, budowania napięcia i konstruowania postaci jest oryginalny i dojrzały.

Dla kogo będzie to idealny audiobook? Z pewnością dla miłośników sag rodzinnych, którzy cenią sobie solidną porcję historii wplecionej w fabułę. Dla tych, którzy lubią powieści, w których przeszłość rzuca długi cień na teraźniejszość. Wreszcie – dla słuchaczy, którzy w audiobookach szukają nie tylko rozrywki, ale też pewnej formy literackiej uczty.

Z punktu widzenia badacza literatury szczególnie cenne wydają się wątki dotyczące dziedzictwa, pamięci i trudnego procesu pojednania polsko-niemieckiego. Joanna Jax podejmuje te tematy z dużą delikatnością i wyczuciem, unikając zarówno patosu, jak i powierzchowności. To rzadka umiejętność wśród współczesnych pisarzy.

Po kilkukrotnym przesłuchaniu tego audiobooka (tak, warto do niego wracać!) mogę śmiało powiedzieć, że „Dziedzictwo von Becków” to pozycja, która na długo pozostaje w pamięci. Mimo pewnych niedociągnięć w warstwie interpretacyjnej, całość broni się znakomitą fabułą, bogactwem historycznych odniesień i psychologiczną głębią postaci. To audiobook, który – jak mawiał mój profesor literatury – „czyta się samo”, tak wciągająca jest ta opowieść.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak