Dzikowy skarb – Karol Bunsch audiobook – Wciągająca podróż w czasy Mieszka I

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Historii,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po audiobook “Dzikowy skarb” Karola Bunscha, nie spodziewałem się, że ta ponad 21-godzinna podróż przez początki państwa polskiego tak mocno mnie poruszy. Jako badacz literatury często analizuję dzieła osadzone w realiach historycznych, ale rzadko spotykam tak mistrzowskie połączenie faktów z fikcją literacką. Bunsch, niczym średniowieczny kronikarz z krwi i kości, tka swoją opowieść wokół postaci Mieszka I, ale to nie władca jest tu głównym bohaterem – to zwykli ludzie, ich dylematy i przemiany nadają tej historii uniwersalny wymiar.

Pamiętam, jak podczas moich studiów doktoranckich analizowaliśmy różne wizje początków Polski w literaturze. “Dzikowy skarb” wyróżnia się na tym tle nie tylko plastycznością opisów, ale przede wszystkim głębokim zrozumieniem psychologii postaci. Zbrozło, Szmatka i Dzik to nie tylko symbole – to żywi ludzie z krwi i kości, których Bunsch obdarza niezwykłą głębią. Szczególnie postać Dzika, tego “olbrzyma z lasu”, przypomina mi bohaterów z baśni, których analizowałem w kontekście polskiej tradycji ludowej. Jakże różni się ta wizja od stereotypowego obrazu “dzikiego poganina”!

Marcin Popczyński jako narrator dokonał istnego mistrzostwa interpretacji. Jego głos, niczym dęte instrumenty z grodu piastowskiego, prowadzi nas przez meandry tej opowieści. Szczególnie udane są fragmenty dialogów – każda postać ma swój charakterystyczny ton, co w przypadku tak obszernej galerii postaci wymagało nie lada kunsztu. Gdy Popczyński czyta monolog wewnętrzny Dzika, niemal słychać szum puszczy w jego głosie. To właśnie takie wykonanie sprawia, że audiobook staje się czymś więcej niż tylko czytaną książką – to prawdziwe słuchowisko historyczne.

Z literackiego punktu widzenia, Bunsch stosuje ciekawą technikę narracyjną. Historia opowiadana jest z perspektywy różnych bohaterów, co przypomina nieco polifoniczną technikę Dostojewskiego, choć oczywiście w zupełnie innym kontekście. Ta wielogłosowość pozwala nam zobaczyć proces chrystianizacji Polski z różnych punktów widzenia – zarówno dumnego wojownika, chytrego kupca, jak i prostego leśnego człowieka. W moich badaniach nad literaturą historyczną często podkreślam, że najciekawsze są właśnie te dzieła, które pokazują wielowymiarowość procesów historycznych, a nie sprowadzają je do prostych schematów.

Czasami, podczas słuchania, miałem wrażenie, że Bunsch prowadzi subtelną polemikę z Sienkiewiczem. Gdy “Krzyżacy” pokazują świat czarno-biały, “Dzikowy skarb” maluje go w odcieniach szarości. Nawet Mieszko I nie jest tu wyidealizowanym bohaterem, ale człowiekiem z krwi i kości, który podejmuje trudne decyzje polityczne. Ta ambiwalencja jest szczególnie widoczna w scenach nawracania – Bunsch nie unika pokazania przemocy towarzyszącej tym procesom, ale też nie popada w nadmierny krytycyzm.

Dla mnie, jako miłośnika historii języka, szczególnie cenne są warstwy językowe tej powieści. Bunsch umiejętnie stylizuje dialogi na staropolszczyznę, nie popadając przy tym w przesadny archaizm. To ważne, bo język jest tu nośnikiem światopoglądu – różnice w mówieniu między poganami a chrześcijanami są subtelne, ale znaczące. Popczyński znakomicie to oddaje, stosując różne rejestry językowe dla różnych postaci.

Jedynym mankamentem, który mogę wskazać, jest pewna nierówność tempa narracji. Niektóre fragmenty batalistyczne są tak dynamiczne, że aż chciałoby się je spowolnić, by lepiej poczuć atmosferę bitwy. Inne zaś, szczególnie te opisujące życie codzienne, płyną leniwie jak Wisła w letni dzień. To jednak drobiazg w obliczu całościowego doświadczenia.

Gdybym miał porównać “Dzikowy skarb” do innych dzieł z cyklu Piastowskiego Bunscha, powiedziałbym, że jest to najdoskonalsze połączenie epickiego rozmachu z kameralnością ludzkich dramatów. “Bezkrólewie” czy “Rok tysięczny” mogą się poszczycić większą skalą historyczną, ale to właśnie w “Dzikowym skarbie” Bunsch najpełniej oddał ducha epoki poprzez losy zwykłych ludzi.

Komu poleciłbym tę pozycję? Z pewnością miłośnikom historii, którzy szukają czegoś więcej niż podręcznikowych faktów. Lektura (a w tym przypadku raczej słuchowisko) obowiązkowa dla nauczycieli historii – pokazuje bowiem, jak ożywiać przeszłość. I wreszcie – wszystkim, którzy chcą poczuć zapach dymu z ognisk w piastowskim grodzie, usłyszeć szczęk oręża i szelest sukien niewiast, zanim jeszcze Polska stała się chrześcijańskim królestwem.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak