Esesman i Żydówka – Justyna Wydra audiobook – W ogniu wojny rodzi się zakazana miłość

Opis

Drodzy miłośnicy literatury i historii,

Z ogromną przyjemnością dzielę się z Wami moimi refleksjami na temat audiobooka “Esesman i Żydówka” autorstwa Justyny Wydry, wydanego przez Storybox w 2018 roku, a czytanego przez znakomitą Joannę Gajór. Jako badacz literatury polskiej i historii, od lat zgłębiam dzieła osadzone w trudnych realiach XX wieku, a szczególnie te, które podejmują tematykę II wojny światowej. Ta powieść obyczajowa, wpisująca się w nurt literatury historycznej, poruszyła mnie zarówno na poziomie intelektualnym, jak i emocjonalnym. Pozwólcie, że opowiem Wam o tym, co czyni to dzieło wyjątkowym, a także podzielę się osobistymi wspomnieniami, które towarzyszyły mi podczas tej “audiobook experience”.

Już od pierwszych minut słuchania “Esesman i Żydówka” wciąga słuchacza w mroczny, ale fascynujący świat kwietnia 1943 roku. Historia Debory Singer, żydowskiej dziewczyny, która desperacko próbuje uciec z transportu do obozu koncentracyjnego, oraz hauptsturmführera Bruno Kramera, esesmana, który staje na jej drodze, jest pełna napięcia i nieoczywistych zwrotów akcji. To opowieść o miłości w czasach wojny, moralnych dylematach i przemianie, która dokonuje się w sercach bohaterów wbrew wszystkiemu, co ich dzieli. Od razu zwróciłem uwagę na to, jak autorka zgrabnie łączy elementy historyczne z fikcją literacką, tworząc narrację, która jest zarówno wiarygodna, jak i głęboko poruszająca.

Osobiście, słuchając tej historii, wróciłem myślami do czasów moich badań nad literaturą polską współczesną. Pamiętam, jak analizowałem różne powieści, które wplatały wątki historyczne w tkankę fikcji, tworząc barwne obrazy społeczeństwa i kultury. “Esesman i Żydówka” przypomniał mi o tych chwilach, gdy w zaciszu biblioteki odkrywałem, jak literatura może ożywiać przeszłość, dając głos tym, którzy często pozostają w cieniu wielkich narracji historycznych. Podobnie było podczas moich zajęć ze studentami, kiedy to dyskutowaliśmy o tym, jak rzeczywistość i fikcja przenikają się w literaturze wojennej. Te rozmowy, pełne pasji i dociekliwości, nauczyły mnie, że każda historia, nawet ta najbardziej nieprawdopodobna, może być lustrem, w którym przeglądają się nasze własne dylematy.

Przechodząc do analizy treści, chciałbym podkreślić, że “Esesman i Żydówka” porusza kilka kluczowych tematów, które czynią tę powieść wyjątkową. Miłość w czasach wojny, szczególnie między oprawcą a ofiarą, jest motywem rzadkim i kontrowersyjnym, ale Justyna Wydra podchodzi do niego z dużą wrażliwością. Relacja Debory i Bruno jest pełna napięcia – nie tylko emocjonalnego, ale i moralnego. Autorka stawia przed nami pytania o granice człowieczeństwa, o to, czy w obliczu okrucieństwa możliwa jest przemiana, a nawet odkupienie. Z perspektywy historyka literatury widzę w tym dziele echo dylematów, które podejmowali już wcześniej polscy pisarze, jak choćby Tadeusz Borowski w swoich opowiadaniach obozowych, choć tutaj mamy do czynienia z bardziej romantycznym, a zarazem tragicznym wymiarem.

Kolejnym istotnym wątkiem jest walka o przetrwanie. Debora, mimo bólu i beznadziei, pokazuje niezwykłą determinację, co przypomina mi o niezłomności ducha, którą odnajdujemy w wielu relacjach ocalałych z Holokaustu. Z kolei postać Bruno Kramera prowokuje do refleksji nad uprzedzeniami i stereotypami, które wojna tylko pogłębiała. Czy esesman może być kimś więcej niż tylko oprawcą? To pytanie, które pozostaje otwarte, a autorka nie daje łatwych odpowiedzi, co jest jednym z największych atutów tej powieści.

Jeśli chodzi o “listening experience”, nie sposób nie wspomnieć o znakomitej interpretacji Joanny Gajór. Jej głos jest pełen emocji, a sposób, w jaki oddaje charaktery bohaterów, sprawia, że słuchacz niemal widzi przed oczami sosnowy zagajnik, w którym Debora czeka na swój los, czy surowe spojrzenie Bruno. Szczególnie w scenach pełnych napięcia, jak moment spotkania dwojga bohaterów, narratorka buduje atmosferę, która trzyma w napięciu. Jakość dźwięku audiobooka jest na wysokim poziomie, co dodatkowo potęguje wrażenie zanurzenia w historii. Głos Joanny Gajór jest jak pędzlem malujący obrazy w wyobraźni – raz delikatny, raz ostry, zawsze trafiający w sedno emocji. Dla mnie, jako badacza literatury, taka narracja to prawdziwa wartość dodana, bo pozwala odkrywać tekst na nowo, niemal jakbyśmy słuchali go po raz pierwszy.

Oczywiście, jak każde dzieło, “Esesman i Żydówka” ma swoje mocne i słabsze strony. Do atutów z pewnością należy zaliczyć wciągającą fabułę i barwne postaci, które pozostają w pamięci na długo po zakończeniu słuchania. Autorka z powodzeniem oddaje realia II wojny światowej, co docenią miłośnicy powieści historycznych. Z drugiej strony, nie mogę pominąć pewnych kontrowersji, które mogą budzić się wokół postaci Bruno. Niektórzy słuchacze mogą odebrać jego portret jako próbę wybielenia esesmana, co w kontekście historycznym jest problematyczne. Jako badacz literatury rozumiem jednak, że celem autorki nie było usprawiedliwianie, lecz pokazanie złożoności ludzkich wyborów w ekstremalnych warunkach. Niemniej, warto mieć na uwadze, że ta interpretacja może nie wszystkim przypaść do gustu.

Porównując “Esesman i Żydówka” do innych dzieł, nasuwa się skojarzenie z “Listą Schindlera” Stevena Spielberga, gdzie również mamy do czynienia z Niemcem ratującym Żydów, choć w zupełnie innym kontekście. W polskiej literaturze można by wskazać na dzieła Olgi Tokarczuk, jak “Księgi Jakubowe”, które choć osadzone w innej epoce, również eksplorują relacje między narodowościami i kulturami. Jednakże unikalność powieści Justyny Wydry polega na bezpośrednim połączeniu romansu z postacią esesmana, co czyni ją pozycją wyróżniającą się na tle innych utworów o tematyce wojennej.

Komu poleciłbym ten audiobook? Z pewnością miłośnikom literatury obyczajowej i historycznej, którzy poszukują nietypowych historii miłosnych osadzonych w trudnych czasach. To także propozycja dla tych, którzy lubią dzieła prowokujące do myślenia, zmuszające do konfrontacji z trudnymi pytaniami o moralność i człowieczeństwo. Jeśli interesuje Was tematyka II wojny światowej i Holokaustu, a jednocześnie chcecie przeżyć emocjonującą “audiobook experience”, to “Esesman i Żydówka” jest pozycją wartą uwagi. Choć nie jest to “audiobook free”, jego wartość literacka i jakość narracji Joanny Gajór sprawiają, że warto poświęcić czas na tę historię.

Na koniec chciałbym podzielić się osobistą refleksją. Słuchanie “Esesman i Żydówka” było dla mnie nie tylko literacką podróżą, ale także przypomnieniem o tym, jak wiele możemy nauczyć się z przeszłości. Jako badacz często analizuję teksty pod kątem ich historycznego kontekstu, ale tym razem pozwoliłem sobie na bardziej emocjonalne podejście. Historia Debory i Bruno uświadomiła mi, że nawet w najczarniejszych czasach jest miejsce na nadzieję i człowieczeństwo, choć często okupione ogromnym cierpieniem. To doświadczenie słuchowe pozostanie ze mną na długo, przypominając o sile literatury, która potrafi dotykać najgłębszych strun naszej duszy.

Z literackim uznaniem i zaproszeniem do wspólnej refleksji,
Adam Nowak

Z literackim uznaniem i zaproszeniem do wspólnej refleksji,
Adam Nowak