Exodus – Joanna Jax audiobook – Wciągająca saga wołyńska pełna emocji i historii

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Historii,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po audiobook “Exodus” Joanny Jax, trzeciego tomu sagi wołyńskiej, moje oczekiwania były podwójne: jako badacz literatury spodziewałem się wnikliwego portretu historycznego, a jako słuchacz – poruszającej opowieści o ludzkich losach. Nie zawiodłem się na żadnym z tych poziomów.

Pamiętam, jak podczas moich badań nad literaturą okresu wojennego natrafiałem na wiele prób uchwycenia dramatu Kresów Wschodnich. Joanna Jax dokonuje tego w sposób wyjątkowy – nie poprzestając na suchym historycznym przekazie, tka misterną narrację, w której fikcyjni bohaterowie stają się świadkami (i ofiarami) prawdziwych wydarzeń. To podejście przypomina mi dyskusje, które prowadziłem ze studentami o granicach między literaturą a historiografią.

Głównym tematem “Exodusu” jest konflikt polsko-ukraiński na Wołyniu po “Krwawej Niedzieli”. Autorka nie unika trudnych scen – masakry, pożogi, strachu – ale pokazuje też ludzkie próby zachowania normalności w tych nienormalnych warunkach. Szczególnie poruszyła mnie postać Wissariona, który w zemście szuka sensu po stracie wszystkiego. To postać tragiczna, ale przez to autentyczna, przypominająca bohaterów Żeromskiego czy Nałkowskiej w ich zmaganiach z okrucieństwem historii.

Olga Bończyk jako lektorka zasługuje na szczególną pochwałę. Jej interpretacja to prawdziwy majstersztyk – od różnicowania głosów poszczególnych postaci po mistrzowskie oddanie gwary lwowskiej. W scenach emocjonalnych jej głos drży w sposób, który nie wydaje się sztuczny, ale głęboko poruszający. Jako wykładowca doceniam też klarowność jej dykcji – każdy wyraz jest doskonale zrozumiały, co w przypadku tekstów nasyconych historycznymi realiami ma kolosalne znaczenie.

Z literackiego punktu widzenia, Jax stosuje ciekawą technikę narracyjną – wielogłosowość, która pozwala spojrzeć na te same wydarzenia z różnych perspektyw: polskiej, ukraińskiej, a nawet sowieckiej. To podejście przypomina mi “Medaliony” Nałkowskiej w ich wielogłosowości, choć w odróżnieniu od tamtej chłodnej relacji, Jax nie boi się emocji. Momentami wręcz zbyt mocno – niektóre sceny są tak przeładowane dramatyzmem, że aż tracą na wiarygodności.

Drobne niedociągnięcia, na które zwracali uwagę niektórzy recenzenci (jak zmiana imienia bohaterki między tomami), rzeczywiście są zauważalne, ale w kontekście całej sagi wydają się drobiazgami. Bardziej irytujące mogą być dla wytrawnego słuchacza pewne powtórzenia informacji z poprzednich tomów – zabieg zrozumiały dla tych, którzy słuchają z przerwami, ale dla tych, którzy pochłaniają sagę jednym tchem, może być nużący.

Porównując “Exodus” do innych dzieł z tego nurtu, widzę wyraźne podobieństwa do “Stulecia Winnych” Grabowskiej w sposobie łączenia historii wielkiej z małymi ludzkimi dramatami. Jednak Jax idzie o krok dalej w eksploracji ciemniejszych stron konfliktu – tam, gdzie Grabowska łagodzi ostrze historii, Jax nie boi się je pokazać w całej okropności. To bardziej “Wołyń” Smarzowskiego niż “Noce i dnie” Dąbrowskiej w swoim naturalizmie.

Dla kogo jest ten audiobook? Z pewnością dla miłośników historii, szczególnie okresu wojennego. Dla tych, którzy cenią sobie sagę rodzinną osadzoną w prawdziwych wydarzeniach. Dla słuchaczy szukających nie tylko rozrywki, ale i głębszej refleksji nad naturą ludzką w ekstremalnych warunkach. Ostrzegam jednak – to nie jest lektura lekka, choć dzięki znakomitej interpretacji Bończyk, nawet najtrudniejsze fragmenty słucha się z dziwnym poczuciem estetycznego zadowolenia.

Po zakończeniu słuchania zostałem z poczuciem niedosytu – nie dlatego, że fabuła była niepełna, ale dlatego, że świat przedstawiony tak mocno wciągnął, że trudno się z nim rozstać. To znak, że zarówno autorka, jak i lektorka wykonali swoją pracę znakomicie. “Exodus” to więcej niż audiobook – to swoista podróż w czasie, która na długo zostaje w pamięci.

Z literackim pozdrowieniem, Adam Nowak