Gabrynia – Ewa Szymańska audiobook – Saga rodzinna pełna miłości i wojennych tajemnic

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury, zwłaszcza tej głęboko zakorzenionej w polskiej tradycji i historii,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem “Gabrynia” Ewy Szymańskiej, od razu poczułem, że to nie będzie zwykła lektura. Jako badacz literatury polskiej XX wieku, szczególnie wrażliwy jestem na dzieła, które łączą wątki obyczajowe z historycznymi – a “Gabrynia” robi to w sposób mistrzowski.

Powieść ta, druga część sagi “Bo trzeba żyć”, przenosi nas na Podlasie pierwszej połowy ubiegłego stulecia. Historia Gabryni, młodej kobiety wkraczającej w dorosłość w czasach wojennej zawieruchy, od razu przywiodła mi na myśl moje własne badania nad literaturą okupacyjną. Pamiętam, jak podczas pracy nad rozprawą doktorską analizowałem dziesiątki powieści opisujących podobne doświadczenia – ale niewiele z nich potrafiło oddać ten szczególny klimat “życia pomimo wszystko” z taką siłą, jak robi to Szymańska.

Autorka stworzyła postać Gabryni z niezwykłą dbałością o psychologiczny realizm. Jej droga od dziewczyny odkrywającej swoją kobiecość do dojrzałej kobiety zmagającej się z wojenną rzeczywistością jest opisana z ogromną wrażliwością. Szczególnie poruszyły mnie fragmenty dotyczące ukrywania żydowskiej dziewczyny – Szymańska unika taniego patosu, pokazując za to złożoność moralnych wyborów w czasach, gdy granica między dobrem a złem stawała się coraz bardziej płynna.

Z literackiego punktu widzenia warto zwrócić uwagę na sposób, w jaki autorka buduje narrację. Stosuje technikę zbliżoną do realizmu psychologicznego, gdzie wydarzenia historyczne są pokazywane przez pryzmat jednostkowych doświadczeń. To podejście przypomina mi najlepsze osiągnięcia Marii Dąbrowskiej czy Zofii Nałkowskiej, choć Szymańska dodaje tu wyraźnie współczesną wrażliwość na kwestie kobiecej tożsamości i seksualności.

Nie sposób nie wspomnieć o fenomenalnej interpretacji Joanny Domańskiej. Jej głos – ciepły, a zarazem pełen wewnętrznej siły – idealnie pasuje do charakteru Gabryni. Domańska ma niezwykły dar oddawania emocji bez przesady, co w scenach wojennych nadaje narracji dodatkowej wiarygodności. Szczególnie urzekło mnie, jak subtelnie potrafiła oddać przemianę głównej bohaterki – od lekko naiwnego dziewczęcego tonu po dojrzałą, nieco zmęczoną, ale wciąż pełną nadziei barwę głosu w późniejszych partiach książki.

Pod względem technicznym audiobook stoi na wysokim poziomie. Dziewięć godzin czternastu minut nagrania (co ciekawe, dokładnie tyle, ile potrzeba, by opowiedzieć tę historię bez pośpiechu) charakteryzuje się doskonałą jakością dźwięku. Brak zakłóceń czy różnic w głośności sprawia, że słucha się tego nagrania z prawdziwą przyjemnością.

Porównując “Gabrynię” do innych współczesnych polskich sag rodzinnych, trzeba przyznać, że wyróżnia się ona dojrzałością ujęcia tematu. Podczas gdy wiele podobnych powieści popada w sentymentalizm lub upraszcza złożone kwestie historyczne, Szymańska zachowuje rzadką równowagę między emocjonalnym zaangażowaniem a trzeźwym spojrzeniem na mechanizmy historii. To właśnie ta cecha sprawia, że “Gabrynia” zasługuje na miejsce w kanonie współczesnej prozy polskiej traktującej o wojennych doświadczeniach.

Jedynym drobnym mankamentem, który zauważyłem, jest pewna przewidywalność niektórych wątków romantycznych. Jednak w kontekście całej powieści jest to raczej niewielki minus, który nie wpływa znacząco na ogólną ocenę dzieła.

Dla kogo będzie to idealna lektura? Z pewnością dla miłośników dobrej polskiej prozy obyczajowej z historycznym tłem. Dla tych, którzy cenią sobie zarówno wartką akcję, jak i pogłębioną charakterystykę psychologiczną bohaterów. Wreszcie – dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć, jak zwykli ludzie radzili sobie w tych niezwykłych czasach, zachowując człowieczeństwo w nieludzkich warunkach.

Osobiste refleksje? “Gabrynia” przypomniała mi rozmowy z moją babcią, która jako młoda dziewczyna przeżyła okupację. Ta powieść w dziwny sposób odtwarza klimat jej opowieści – ten specyficzny miks codzienności i grozy, drobnych radości i wielkich tragedii. Być może właśnie ta autentyczność doświadczenia sprawia, że książka Szymańskiej brzmi tak prawdziwie.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak