Jeździec Miedziany – Paullina Simons audiobook – Miłość silniejsza niż wojna

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Wytrawni Słuchacze Audiobooków,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem “Jeździec Miedziany” Paulliny Simons w interpretacji Dominiki Ostałowskiej, moje doświadczenie badacza literatury zderzyło się z osobistymi wspomnieniami z czasów, gdy jako student zgłębiałem tragiczne losy Leningradu podczas seminarium o literaturze wojennej. Ta ponad 31-godzinna podróż dźwiękowa okazała się niezwykle złożonym doświadczeniem, które chcę poddać wnikliwej analizie z perspektywy zarówno literaturoznawcy, jak i wrażliwego odbiorcy.

Zacznijmy od warstwy literackiej. Simons stworzyła powieść, która – choć zakorzeniona w konwencji romansu historycznego – sięga znacznie głębiej, dotykając uniwersalnych tematów ludzkiego cierpienia i miłości w czasach apokalipsy. Akcja rozgrywająca się podczas blokady Leningradu stanowi nie tylko tło, ale staje się pełnoprawnym bohaterem opowieści. Jako badacz literatury wojennej doceniam sposób, w jaki autorka odtwarza realia życia w oblężonym mieście – od głodowych racji żywnościowych po moralne dylematy zwykłych ludzi. Szczególnie poruszające są sceny, w których siedemnastoletnia Tatiana musi błyskawicznie dorosnąć, stając się podporą dla rodziny. To przemiana, którą obserwowałem w wielu pamiętnikach z tamtego okresu, co nadaje powieści autentyczności historycznej.

Jednakże, z literaturoznawczego punktu widzenia, konstrukcja postaci budzi pewne wątpliwości. Tatiana, choć wzruszająca w swojej niedojrzałości, momentami wpada w pułapkę stereotypu “dziewczynki, która musi szybko dorosnąć”. Jej relacja z Aleksandrem, mimo pięknie nakreślonych scen, czasami zdaje się bardziej przypominać romantyczne fantazje niż prawdopodobny związek w takich okolicznościach. Pamiętam, jak podczas analizy podobnych wątków w literaturze łagrowej, moi studenci często zwracali uwagę na tę dysproporcję między historycznym realizmem a literacką konwencją.

Przechodząc do warstwy audiobookowej – interpretacja Dominiki Ostałowskiej stała się dla mnie prawdziwym wyzwaniem. Z jednej strony, jej głos ma niezwykłą zdolność oddawania emocjonalnej głębi tekstu, szczególnie w scenach dramatycznych. Słuchając opisów głodującego Leningradu, miałem wrażenie, że słyszę echa autentycznych relacji świadków, które badałem podczas pracy nad doktoratem. Z drugiej jednak strony, wybór tak wysokiego, niemal dziecięcego tonu dla głównej bohaterki rzeczywiście – jak zauważają niektórzy recenzenci – może budzić dysonans w bardziej dojrzałych momentach powieści. To ciekawe zjawisko, które jako badacz performatywnych aspektów literatury muszę odnotować – czasami interpretacja głosowa, choć technicznie poprawna, może wejść w konflikt z odbiorem tekstu.

Warto zwrócić uwagę na konstrukcję narracji. Simons stosuje tu klasyczną technikę “show, don’t tell”, co w wersji audio daje szczególny efekt. Ostałowska znakomicie oddaje różnice między poszczególnymi postaciami, choć – podobnie jak w przypadku samej Tatiany – niektóre głosy mogą wydawać się zbyt stereotypowe. Jako wykładowca często podkreślam, że dobra interpretacja audiobooka powinna nie tylko czytać tekst, ale go “grać”, zachowując przy tym naturalność. W tym przypadku mamy do czynienia z pewnym napięciem między tymi wymogami.

Porównując “Jeźdźca Miedzianego” do innych powieści wojennych, które analizowałem w swojej pracy naukowej, widzę zarówno podobieństwa, jak i różnice. Pod względem epickości i rozmachu historycznego przypomina mi nieco “Doktora Żywago” Pasternaka, choć brakuje tu oczywiście poetyckiej głębi noblisty. Z kolei wątek miłosny, mimo że czasami zbyt cukierkowy, przywodzi na myśl najlepsze fragmenty “Angielskiego pacjenta” Ondaatje. Pamiętam, jak podczas jednego z moich wykładów porównywałem różne ujęcia tematu miłości w czasach wojny – “Jeździec Miedziany” z pewnością zasługuje na miejsce w tym dyskursie, choć może nie na najwyższym podium.

Dla kogo będzie to odpowiedni audiobook? Z pewnością dla miłośników romansów historycznych, którzy nie boją się długiej formy. Dla pasjonatów historii XX wieku – choć z zastrzeżeniem, że dominuje tu perspektywa emocjonalna nad ścisłością faktograficzną. Dla tych, którzy – podobnie jak ja podczas słuchania – szukają w literaturze nie tylko rozrywki, ale też refleksji nad ludzką kondycją w ekstremalnych warunkach. Ostrzegam jednak, że wymaga to pewnej cierpliwości i otwartości na konwencję.

Moje osobiste odczucia po zakończeniu słuchania są mieszane. Z jednej strony doceniam ogrom pracy, jaki Simons włożyła w stworzenie tej sagi, a także odwagę w podejmowaniu trudnych tematów. Z drugiej – jako naukowiec mam pewien niedosyt wobec uproszczeń i romantycznych stereotypów. Jednakże, gdy przypomnę sobie momenty, gdy dosłownie wstrzymywałem oddech, słuchając opisów wojennej rzeczywistości, muszę przyznać, że jest to pozycja, która – mimo swoich wad – potrafi poruszyć i skłonić do refleksji.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak