Narodziny gniewu – Joanna Jax audiobook – W ogniu wojny, namiętności i rodzinnych dramatów

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem ‘Narodziny gniewu’ Joanny Jax, od razu poczułem, że to nie będzie zwykła lektura. Jako badacz literatury polskiej XX wieku, szczególnie wrażliwy jestem na powieści, które umiejętnie splatają wątki historyczne z uniwersalnymi dramatami ludzkimi. Ta pierwsza część cyklu ‘Zemsta i przebaczenie’ udowadnia, że autorka doskonale opanowała tę sztukę.

Rozpoczynając analizę, warto zwrócić uwagę na samą konstrukcję fabuły. Historia przyrodnich braci – Juliana Chełmickiego i Emila Lewina – od pierwszych rozdziałów wciąga słuchacza w wir skomplikowanych relacji rodzinnych, uwikłanych w burzliwe dzieje Polski pierwszej połowy XX wieku. Jax, podobnie jak w swojej wcześniejszej sadze o rodzinie von Becków, po mistrzowsku wykorzystuje technikę wielowątkowej narracji, rozgrywającej się w różnych krajach. Ta cecha jej pisarstwa zawsze budziła mój podziw – przypomina mi to moje studenckie badania nad powieścią modernistyczną, gdzie przestrzeń stawała się niemal osobnym bohaterem.

Gdy analizuję ‘Narodziny gniewu’ z perspektywy historyka literatury, widzę wyraźne nawiązania do tradycji polskiej powieści psychologiczno-obyczajowej. Autorka, podobnie jak jej wielcy poprzednicy – od Żeromskiego po Dąbrowską – potrafi pokazać, jak wielka historia przeplata się z życiem pojedynczych ludzi. Scena, w której bracia dowiadują się o swoim pokrewieństwie, przypomina mi najlepsze momenty z ‘Nocy i dni’ – ten sam ładunek emocjonalny, ta sama precyzja w ukazywaniu przełomowych chwil ludzkiego życia.

Elżbieta Kijowska jako narratorka stanowi interesujący wybór. Jej głos, choć początkowo może wydawać się zbyt ostry (co zauważyli niektórzy recenzenci), z czasem okazuje się idealny do oddania złożoności emocji bohaterów. Szczególnie udane są fragmenty, w których czyta dialogi męskich postaci – potrafi nadać im odpowiednią głębię, unikając przy tym sztuczności. Pamiętam, jak podczas moich wykładów podkreślam studentom, że dobry lektor audiobooka to taki, który ‘znika’ za tekstem, a jednocześnie go interpretuje. Kijowska osiąga tę trudną równowagę.

Słuchając o perypetiach Juliana i Emila, nie mogłem oprzeć się refleksjom o polskiej tożsamości. Wątek konfliktu między braćmi – z jednej strony arystokratą, z drugiej przedstawicielem uboższej warstwy – to przecież metafora naszych narodowych podziałów. Jax nie poprzestaje jednak na prostym schemacie, pokazując, że pod powierzchnią antagonizmów często kryje się tęsknota za porozumieniem. Ta psychologiczna głębia sprawia, że ‘Narodziny gniewu’ to coś więcej niż tylko dobra rozrywka – to literacka próba zmierzenia się z naszymi zbiorowymi traumami.

Techniczna strona audiobooka zasługuje na pochwałę. Produkcja Storybox utrzymana jest na wysokim poziomie – brak zakłóceń, odpowiednie tempo narracji (ważne przy 15 godzinach słuchania) i dobra jakość dźwięku. To istotne, bo nic tak nie psuje odbioru jak techniczne niedoróbki. Pamiętam, jak podczas moich badań nad recepcją audiobooków często spotykałem się z opiniami, że nawet najlepsza książka może stracić, gdy wykonanie audio pozostawia wiele do życzenia. W tym przypadku nie ma takich problemów.

Porównując ‘Narodziny gniewu’ do innych współczesnych powieści historycznych, widzę wyraźnie, że Jax znajduje własną ścieżkę. Nie jest to ani czysto rozrywkowa proza à la Follett, ani nadmiernie intelektualizująca literatura. Autorka znajduje złoty środek – jej powieść bawi, wzrusza, ale też skłania do refleksji. To rzadka umiejętność w dzisiejszym zalewie komercyjnej literatury.

Dla kogo będzie to idealna lektura? Z pewnością dla miłośników dobrej prozy obyczajowej z historycznym tłem. Dla tych, którzy szukają czegoś więcej niż powierzchownej rozrywki. I wreszcie – dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć, jak wielka historia wpływa na zwykłych ludzi. Choć może odstraszyć tych, którzy preferują lżejsze formy, bo ‘Narodziny gniewu’ wymagają pewnego zaangażowania emocjonalnego.

Kończąc tę analizę, chciałbym podkreślić jeszcze jeden aspekt. Joanna Jax, podobnie jak nieliczni współcześni autorzy, potrafi pisać o trudnych emocjach – gniewie, zazdrości, pragnieniu zemsty – bez uproszczeń. To szczególnie ważne w dzisiejszych czasach, gdy kultura masowa często spłyca ludzkie doświadczenia. Jej bohaterowie są prawdziwi w swoich słabościach i dylematach, co sprawia, że ich historie długo pozostają w pamięci.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak