Niepołomice. Zniewoleni – Edyta Świętek audiobook – Miłość i klątwa w cieniu zaborów

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Historii,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem “Niepołomice. Zniewoleni” Edyty Świętek, od razu poczułem, że to nie będzie zwykła lektura, ale prawdziwa podróż w czasie. Jako badacz literatury polskiej XIX wieku, szczególnie cenię sobie dzieła, które umiejętnie splatają fikcję z realiami historycznymi, tworząc barwny fresk społeczno-obyczajowy. Ta powieść, będąca pierwszym tomem sagi “Niepołomice”, wydana przez Skarpę Warszawską w 2021 roku, stanowi doskonały przykład takiego właśnie podejścia.

Osadzona w Galicji pod zaborem austriackim, powieść wprowadza nas w skomplikowane losy trzech rodzin: szlacheckich rodów Parnickich i Żelechowskich oraz kmieci Trzosów. Już sama konstrukcja fabularna, przypominająca nieco “Chłopów” Reymonta, ale poszerzona o perspektywę szlachecką, przykuwa uwagę. Pamiętam, jak podczas moich studiów doktoranckich analizowaliśmy podobne zabiegi narracyjne w literaturze polskiego realizmu – Świętek kontynuuje tę tradycję w sposób godny uznania.

Główny wątek miłosny – zakazane uczucie Antoniego Parnickiego do Kornelii, żony jego przyjaciela – stanowi pretekst do pokazania szerszego spektrum problemów społecznych. Autorka z chirurgiczną precyzją rozkłada na czynniki pierwsze relacje między warstwami społecznymi, ukazując zarówno wzajemne zależności, jak i narastające napięcia. Sceny opisujące pańszczyźnianą rzeczywistość chłopów czy próby powstańczego zrywu szlachty oddają ducha epoki z niezwykłą wiernością.

Element, który szczególnie zwrócił moją uwagę, to motyw klątwy rzuconej na rodzinę Trzosów. Wplecenie wątków ludowych przesądów i wierzeń nadaje powieści magiczny wymiar, przypominający nieco styl późnego Orzeszkowej. Podczas jednego z moich wykładów na temat literatury ludowej dyskutowaliśmy ze studentami właśnie o takim łączeniu realizmu z elementami fantastyki – Świętek robi to z dużym wyczuciem proporcji.

Niestety, doświadczenie słuchania tego audiobooka nie było pozbawione pewnych rozczarowań. Interpretacja Katarzyny Faszczewskiej, choć technicznie poprawna, wydaje się być dość jednostajna emocjonalnie. Jako wieloletni słuchacz audiobooków zauważyłem, że lektorka często czyta zarówno sceny dramatyczne, jak i lżejsze fragmenty podobnym tonem, co może nużyć podczas dłuższego słuchania. To szczególnie odczuwalne w momentach, gdy tekst wyraźnie wymaga większego zróżnicowania emocjonalnego – jak w scenach powstańczych czy romansowych.

Porównując “Niepołomice” z innymi współczesnymi sagami historycznymi, trzeba przyznać, że Świętek wypada bardzo dobrze pod względem wierności historycznej. W przeciwieństwie do niektórych powieści tego gatunku, które często upraszczają realia epoki, autorka dba o szczegóły, od strojów po ówczesne obyczaje. Jednocześnie nie popada w nadmierny dydaktyzm, zachowując płynność narracji.

Dla kogo będzie to odpowiednia lektura? Z pewnością dla miłośników historii Polski, szczególnie okresu zaborów. Również ci, którzy cenią sobie wielowątkowe sagi rodzinne z elementami romansu i dramatu, powinni być usatysfakcjonowani. Osobiście polecałbym tę pozycję również studentom historii czy kulturoznawstwa jako uzupełnienie akademickich podręczników – powieść w przystępny sposób ukazuje bowiem mechanizmy społeczne tamtej epoki.

Mimo pewnych zastrzeżeń co do interpretacji głosowej, uważam, że warto dać szansę temu audiobookowi. Świętek stworzyła dzieło, które – podobnie jak najlepsze powieści historyczne – nie tylko bawi, ale i uczy, skłaniając do refleksji nad naszą wspólną przeszłością. Po zakończeniu słuchania pierwszej części od razu sięgnąłem po kolejne tomy sagi, co chyba najlepiej świadczy o jakości tej prozy.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak