Parabellum III – Remigiusz Mróz audiobook – Przeżyj mroczną walkę o człowieczeństwo w cieniu wojny

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Historii,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po audiobook “Parabellum III” Remigiusza Mroza, moje oczekiwania były podwójnie nacechowane – z jednej strony jako badacz literatury polskiej XX wieku, z drugiej jako słuchacz pragnący doświadczyć poruszającej narracji o trudnych czasach okupacji. Trylogia “Parabellum”, której finał stanowi omawiana część, zajmuje szczególne miejsce w dorobku Mroza, znanego głównie z thrillerów i kryminałów, tym razem mierzącego się z powieścią historyczną osadzoną w realiach II wojny światowej.

Rozpoczynając tę recenzję, chciałbym odwołać się do moich doświadczeń akademickich. Pamiętam, jak podczas seminarium poświęconego literaturze wojennej dyskutowaliśmy ze studentami o różnych sposobach przedstawiania okupacji w prozie. “Parabellum III” wpisuje się w ten nurt, ale czyni to w sposób charakterystyczny dla Mroza – łącząc precyzyjnie odtworzone tło historyczne z dynamiczną fabułą i psychologiczną głębią postaci. To połączenie przypomina mi nieco nasze uniwersyteckie dyskusje o granicach między dokumentem a fikcją literacką.

Akcja książki, rozgrywająca się w 1940 roku, przedstawia dalsze losy braci Zaniewskich – Bronka, który próbuje przedostać się na Zachód, by dołączyć do formujących się polskich oddziałów, oraz Staszka, zmagającego się z koszmarem obozu koncentracyjnego. Równolegle śledzimy dylematy moralne oficera SS, którego postać stanowi interesujące studium konfliktu między ideologią a człowieczeństwem. Mroz, co typowe dla jego stylu, nie unika trudnych tematów i moralnych dylematów, wystawiając swoich bohaterów na liczne próby charakteru.

Z literackiego punktu widzenia warto zwrócić uwagę na sposób konstruowania narracji. Mroz stosuje technikę wielowątkowej opowieści, co w połączeniu z historycznym tłem przypomina nieco najlepsze tradycje polskiej prozy wojennej. Jednak, jak zauważyli niektórzy recenzenci, czasami ta konstrukcja wydaje się nieco przeładowana – wątek romansowy czy niektóre sceny batalistyczne mogłyby zostać bardziej zintegrowane z główną linią fabularną. To właśnie podczas analizowania tych fragmentów przypomniałem sobie swoje badania nad ewolucją powieści historycznej, gdzie podobne wyzwania narracyjne pojawiały się już u Sienkiewicza czy Brandysa.

Niezwykle istotnym elementem tego audiobooka jest interpretacja Łukasza Garlickiego. Jako doświadczony słuchacz różnych produkcji audio mogę stwierdzić, że Garlicki stworzył prawdziwie mistrzowskie dzieło. Jego głos nie tylko precyzyjnie oddaje emocje bohaterów, ale także potrafi oddać klimat epoki – od grozy obozowej rzeczywistości po napięcie konspiracyjnych spotkań. Szczególnie udane są fragmenty, w których lektor oddaje wewnętrzne rozterki oficera SS – słychać w nich autentyczne rozdarcie, a nie tylko deklamację tekstu. To właśnie takie momenty sprawiają, że audiobook w wykonaniu Garlickiego staje się czymś więcej niż tylko czytaną książką – to prawdziwe słuchowisko, które w pełni wykorzystuje możliwości medium.

Porównując “Parabellum III” z innymi dziełami o podobnej tematyce, warto zauważyć, że Mrozowi udało się znaleźć własną ścieżkę między dokumentalną precyzją a literacką fikcją. Gdybyśmy mieli umieścić tę trylogię na mapie polskiej prozy wojennej, znalazłaby się gdzieś między reportażowym realizmem Krall a epickim rozmachem “Kolumbów” Bratnego. Jednak w przeciwieństwie do wielu klasyków gatunku, Mroz nie unika współczesnych zabiegów narracyjnych, co może stanowić zarówno zaletę (dla młodszych czytelników), jak i pewne wyzwanie (dla purystów gatunku).

Z punktu widzenia historyka literatury szczególnie interesujące jest obserwowanie, jak autor radzi sobie z przedstawieniem złożonej rzeczywistości okupacyjnej. W przeciwieństwie do czarno-białych obrazów z niektórych powojennych utworów, “Parabellum III” pokazuje różne odcienie szarości – zarówno w postaciach Polaków, jak i Niemców. Ta wielowymiarowość przypomina mi dyskusje, które prowadziłem ze studentami o różnych sposobach przedstawiania okupacji w literaturze – od heroicznych mitów po bardziej zniuansowane portrety.

Jeśli chodzi o techniczną stronę audiobooka, produkcja Czwartej Strony zasługuje na uznanie. Dźwięk jest czysty, dobrze zbalansowany, a podział na rozdziały logiczny i ułatwiający nawigację. 18 godzin i 35 minut nagrania to spore wyzwanie zarówno dla lektora, jak i słuchacza, ale dzięki umiejętnemu prowadzeniu narracji czas ten mija niepostrzeżenie.

Dla kogo będzie to odpowiednia lektura? Z pewnością dla miłośników historii, szczególnie tych zainteresowanych okresem II wojny światowej. Również wielbiciele prozy Mroza znajdą tu charakterystyczne dla niego elementy – szybką akcję, złożonych bohaterów, moralne dylematy. Jednak osoby oczekujące lekkiej rozrywki powinny być świadome, że to literatura wymagająca zaangażowania i refleksji. Jak często powtarzam moim studentom – dobre książki historyczne nie tylko opowiadają o przeszłości, ale zmuszają do myślenia o uniwersalnych wartościach, i “Parabellum III” spełnia tę funkcję znakomicie.

Podsumowując, “Parabellum III” to dzieło, które – mimo pewnych niedociągnięć konstrukcyjnych – zasługuje na uwagę zarówno jako powieść historyczna, jak i jako przykład udanej adaptacji audiobookowej. Remigiusz Mróz potwierdza swoją pozycję jednego z ciekawszych współczesnych prozaików, a Łukasz Garlicki dostarcza interpretacji na najwyższym poziomie. Słuchając tej produkcji, niejednokrotnie miałem wrażenie, że oto literatura popularna spotyka się z poważną refleksją nad historią – i to spotkanie wychodzi obu stronom na dobre.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak