Pod obcym niebem – Sylwia Kubik audiobook – Poruszająca historia miłości i walki o przetrwanie

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem „Pod obcym niebem” Sylwii Kubik, od razu poczułem, że to nie będzie zwykła lektura. Jako badacz literatury polskiej XX wieku, szczególnie wrażliwy na dzieła osadzone w realiach wojennych, sięgnąłem po tę pozycję z mieszanką ciekawości i pewnej rezerwy. Jak się okazało, moje obawy były niepotrzebne – już po pierwszych minutach słuchania zostałem wciągnięty w świat Lucjana i Marianny, dwojga młodych Polaków, których losy splotły się w najmroczniejszym okresie naszej historii.

Z perspektywy historyka literatury szczególnie cenię sobie powieści, które potrafią połączyć wiarygodność historyczną z głębią psychologiczną bohaterów. „Pod obcym niebem” spełnia te kryteria w sposób imponujący. Autorka, Sylwia Kubik, z chirurgiczną precyzją odtwarza realia życia Polaków zmuszonych do pracy w Niemczech podczas II wojny światowej. To temat, który – choć obecny w literaturze – rzadko bywa przedstawiany z taką wrażliwością na szczegóły codziennego życia.

Pamiętam, jak podczas moich studiów doktoranckich analizowałem dziesiątki relacji świadków tamtych czasów. Wiele z tych historii miało podobny wydźwięk – opowieści o głodzie, strachu, ale też niezwykłej sile ducha. Kubik wydaje się czerpać z tych autentycznych doświadczeń, tworząc narrację, która brzmi prawdziwie, mimo że jest fikcją literacką. To właśnie ta umiejętność balansowania między dokumentem a literaturą stanowi, moim zdaniem, największą siłę tej powieści.

Analizując warstwę fabularną, warto zwrócić uwagę na sposób konstrukcji postaci głównych bohaterów. Lucjan i Marianna to postaci z krwi i kości, a nie płaskie alegorie „pokrzywdzonych przez wojnę”. Ona – zahartowana przez życie w Kraju Warty, z „drzazgą w sercu”; on – marzyciel z Generalnego Gubernatorstwa. Ich różnice charakterologiczne nie są przypadkowe – autorka wykorzystuje je, by pokazać, jak wojna zmuszała ludzi do redefiniowania swoich wartości i priorytetów.

Z literackiego punktu widzenia szczególnie interesujący jest sposób, w jaki Kubik buduje napięcie. Nie sięga po tanie efekty czy nadmierny patos. Zamiast tego stopniowo odsłania przed czytelnikiem (czy raczej słuchaczem) mechanizmy, które kierują decyzjami bohaterów. To przypomina mi metodę, jaką stosowali klasycy polskiej prozy psychologicznej – może nieco mniej finezyjną niż u Nałkowskiej, ale równie skuteczną w oddziaływaniu.

Przechodząc do warstwy audiobookowej – interpretacja Róży Cieślińskiej-Dziakiewicz zasługuje na szczególną pochwałę. Jako wieloletni słuchacz audiobooków (w mojej kolekcji jest ich już ponad 500) mam wyrobione, dość wymagające kryteria oceny. Cieślińska-Dziakiewicz nie tylko doskonale odtwarza różne głosy (co w przypadku audiobooka z wieloma postaciami jest nie lada wyzwaniem), ale przede wszystkim potrafi oddać emocjonalną głębię tekstu. Jej interpretacja nie jest przesadnie teatralna, ale też nie monotonna – zachowuje idealny balans, który pozwala słuchaczowi zanurzyć się w opowieści.

Techniczna strona audiobooka również zasługuje na uznanie. Dźwięk jest czysty, dobrze zbalansowany, bez irytujących przesterowań czy szumów tła. To szczególnie ważne w przypadku tak emocjonalnej opowieści – żadne techniczne niedociągnięcia nie rozpraszają uwagi od treści.

Nie sposób nie wspomnieć o warstwie językowej powieści. Kubik operuje polszczyzną w sposób świadomy i precyzyjny. Unika zarówno nadmiernego archaizowania (co jest częstą pokusą przy powieściach historycznych), jak i współczesnych kolokwializmów, które zaburzyłyby wiarygodność narracji. Jej styl jest klarowny, ale nie uproszczony – co stanowi rzadką i cenną cechę w dzisiejszej literaturze popularnej.

Z punktu widzenia badacza literatury, najbardziej intrygujące w „Pod obcym niebem” jest to, jak autorka radzi sobie z przedstawieniem złożoności relacji polsko-niemieckich w tym okresie. Unika czarno-białych schematów, pokazując zarówno okrucieństwo systemu, jak i różne postawy poszczególnych Niemców. To podejście przypomina mi nieco metodę, jaką stosował Tadeusz Borowski w „Pożegnaniu z Marią” – chłodny, zdystansowany opis, który przez swoją pozorną obojętność staje się jeszcze bardziej przejmujący.

Jedynym, co można by zarzucić tej powieści, jest pewna przewidywalność niektórych wątków. Osoby dobrze obeznane z literaturą wojenną mogą czasem przewidzieć rozwój wypadków. Jednak nawet te bardziej schematyczne momenty są napisane z taką dbałością o szczegóły, że nie psują ogólnego wrażenia.

Porównując „Pod obcym niebem” do innych współczesnych powieści o podobnej tematyce, trzeba przyznać, że Kubik znalazła swój własny głos. Jej powieść nie jest tak epicka jak „Czas honoru” Sokołowskiego, ale za to bardziej intymna i psychologicznie wnikliwa. Nie ma też publicystycznej ostrości „Medalionów” Nałkowskiej, ale za to oferuje pełniejszy obraz codziennego życia zwykłych ludzi w tych nienormalnych czasach.

Dla kogo jest ten audiobook? Z pewnością dla miłośników dobrej literatury obyczajowej, ale też dla osób zainteresowanych historią XX wieku. To także doskonała propozycja dla tych, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z literaturą wojenną – powieść Kubik, mimo poruszanej tematyki, nie przytłacza nadmiarem okrucieństwa, zachowując humanistyczną perspektywę.

Po zakończeniu słuchania przez kilka dni nosiłem w sobie te historię. Przypomniały mi się rozmowy z moim dziadkiem, który jako młody chłopak również został wywieziony na roboty przymusowe. Jego opowieści, często urywane, pełne niedopowiedzeń, nagle zyskały nowy kontekst. To chyba największa wartość „Pod obcym niebem” – książka nie tylko opowiada historię, ale też pomaga zrozumieć doświadczenia naszych przodków.

Czy warto sięgnąć po tę pozycję? Jako naukowiec odpowiadam: zdecydowanie tak. Jako zwykły czytelnik (a raczej słuchacz) dodaję: to jedna z tych książek, które zostają w człowieku na długo. I choć tematyka jest trudna, to sposób jej przedstawienia sprawia, że „Pod obcym niebem” czyta się (lub słucha) z prawdziwą satysfakcją literacką.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak