Postrach – Michał Śmielak audiobook – Mrożący krew w żyłach thriller, który nie pozwala zasnąć

Opis

Drodzy miłośnicy mrocznych zakamarków ludzkiej psychiki i polskiej literatury grozy,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem „Postrach” Michała Śmielaka, czytanym przez Wojciecha Masiaka, moje zawodowe zainteresowania badacza horroru i folkloru natychmiast zostały poruszone. Ta powieść to nie tylko kolejny thriller kryminalny – to głęboka eksploracja najstarszych lęków drzemiących w polskiej duszy, ubrana we współczesne realia warszawskich strzeżonych osiedli.

Pamiętam, jak podczas moich badań nad słowiańskimi demonami porównywałem współczesne opowieści o porwaniach dzieci z dawnymi legendami o mamunach i boginkach porywających niemowlęta. Śmielak, być może nieświadomie, odtwarza ten archetyp w „Postrachu”, gdzie sześć nastolatek znika bez śladu z pozornie bezpiecznych domów. To współczesna wersja opowieści, którą moja babcia opowiadała mi przy kominku – tylko zamiast demonicznej kobiety z bagnisk mamy tu bezimiennego porywacza, a zamiast magicznych zaklęć – systemy monitoringu, które zawodzą.

Wojciech Masiak jako narrator doskonale wyczuwa tę dualność tradycji i nowoczesności. Jego głos – momentami twardy jak beton warszawskich wieżowców, momentami miękki jak szept w lesie – prowadzi nas przez labirynt fabuły z precyzją doświadczonego przewodnika. Szczególnie udane są fragmenty, w których Postrach przemawia – Masiak nadaje mu głos, który dźwięczy jak stal ocierająca się o beton, zimny i pozbawiony ludzkich tonów.

Analizując konstrukcję powieści przez pryzmat mojej wiedzy z psychologii kryminalnej, muszę przyznać, że Śmielak znakomicie odtwarza mechanizm eskalacji społecznej paniki. Sceny, w których media nadają porywaczowi medialny pseudonim „Postrach”, przypominały mi przypadki z moich badań, gdzie nadanie imienia przestępcy stawało się pierwszym krokiem do jego mitologizacji. Autor pokazuje, jak strach, niczym żywioł, wymyka się spod kontroli i zaczyna żyć własnym życiem.

Wątek Macieja i Borysa – „dostarczycieli sprawiedliwości” – to ciekawy współczesny odpowiednik dawnych zbójników lub mścicieli z legend. Śmielak, podobnie jak w słowiańskich opowieściach, nie daje nam jednak czarno-białych charakterów – jego bohaterowie balansują na granicy dobra i zła, a ich motywacje są złożone jak splątane korzenie starego dębu.

Jeśli chodzi o techniczną stronę audiobooka, Initium jak zwykle nie zawodzi – dźwięk jest czysty, a tempo narracji idealnie dopasowane do napięcia scen. Szkoda tylko, że nie wykorzystano więcej efektów dźwiękowych, które mogłyby podkreślić klimat grozy – wycie wiatru między blokami czy odgłosy kroków w pustym korytarzu więzienia dodałyby warstwy sensorycznej.

Porównując „Postrach” do innych polskich thrillerów, widzę wyraźne podobieństwa do twórczości Wojciecha Chmielarza, szczególnie w sposobie budowania atmosfery zagrożenia. Jednak Śmielak idzie o krok dalej – jego horror ma w sobie coś z bezlitosności dawnych baśni, gdzie zło nie zawsze zostaje ukarane, a dobro nie zawsze zwycięża.

Dla słuchaczy, którzy szukają tylko powierzchownej rozrywki, niektóre fragmenty mogą być zbyt mroczne – szczególnie te dotyczące cierpienia rodziców porwanych dziewcząt. Ale dla takich jak ja, którzy widzą w horrorze zwierciadło ludzkiej duszy, to właśnie te momenty są najcenniejsze. Pamiętam, jak podczas jednego z moich wykładów o psychologii straku student zapytał: „Czy to możliwe, że współczesne thrillery zastąpiły nam dawne opowieści grozy?”. „Postrach” Śmielaka zdaje się potwierdzać tę tezę – to współczesna bajka z morałem, tylko że zamiast Baby Jagi mamy psychopatę, a zamiast chatki na kurzej stopce – nowoczesne więzienie.

Mimo drobnych potknięć (jak nieco przewidywalny zwrot w finale), „Postrach” to audiobook, który zapada w pamięć jak senny koszmar. Polecam go szczególnie tym, którzy – podobnie jak ja – widzą w literaturze grozy nie tylko rozrywkę, ale i narzędzie do zgłębiania najciemniejszych zakamarków ludzkiej natury. A Wojciechowi Masiakowi należą się szczególne słowa uznania za to, że swoją interpretacją nadał tej historii dodatkowej głębi i autentyczności.

Z mrocznymi pozdrowieniami znad kart zapisków o polskich demonach i współczesnych potworach,
Piotr Czarny