Saga BEZ POŻEGNANIA. Tom 3. Koło graniaste – Barbara Rybałtowska audiobook – Wzruszająca podróż przez powojenną Polskę

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Historii,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po trzeci tom sagi „Bez pożegnania” Barbary Rybałtowskiej, nie spodziewałem się, że audiobook w wykonaniu samej autorki pozostawi we mnie tak trwały ślad. „Koło graniaste” to nie tylko kontynuacja poruszającej historii Zofii i Kasi, ale także swoiste zwierciadło, w którym przeglądają się zbiorowe doświadczenia Polaków okresu powojennego. Jako badacz literatury często analizuję, w jaki sposób pisarze przetwarzają historyczne traumy w literacką narrację – tutaj mamy do czynienia z wyjątkowym przypadkiem, gdy autorka-narratorka staje się żywym pomostem między przeszłością a współczesnością.

Barbara Rybałtowska, której biografia splata się z tragicznymi losami pokolenia Kolumbów, tworzy sagę będącą literackim palimpsestem – pod warstwą fikcji kryją się autentyczne przeżycia zesłańcze, tułaczka przez Iran i Ugandę, oraz trudny powrót do komunistycznej Polski. Słuchając o perypetiach bohaterek osiadających w Zamościu, nie mogłem oprzeć się skojarzeniom z „Nocami i dniami” Dąbrowskiej, choć Rybałtowska wnosi do gatunku sagi rodzinnej coś nowego: intymność narracji wynikającą z autobiograficznego podłoża. Gdy Zofia próbuje układać życie na gruzach wojennych marzeń, jej zmagania z urzędniczą machiną PRL-u nabierają szczególnej wyrazistości w interpretacji autorki – słychać w głosie zarówno gorycz, jak i ironiczne pobłażanie dla absurdu tamtych czasów.

Jakość wykonania audiobooka zasługuje na szczególną uwagę. Rybałtowska jako narratorka stosuje mistrzowską gradację emocji – od szeptanych wspomnień syberyjskiej zimy po energiczne dialogi ukazujące przedsiębiorczość Kasi. W scenach, gdy bohaterki organizują pierwsze powojenne święta, słychać w jej głosie autentyczne wzruszenie, które przypomniało mi rodzinne opowieści mojej babki o podobnych próbach normalności w latach 50. Technicznie, produkcja Storyboxu utrzymuje wysokie standardy: wyraźna dykcja, dobrze zbalansowane pauzy (szczególnie ważne w emocjonalnych fragmentach), oraz subtelna ścieżka dźwiękowa jedynie sugerująca nastrój epoki, nie przytłaczając słuchacza.

Z literaturoznawczego punktu widzenia fascynujące jest, jak autorka przekształca osobiste doświadczenia w uniwersalną opowieść. W scenie, gdy Zofia staje w kolejce do pierwszego powojennego sklepu, słychać w narracji całe spektrum emocji: od nadziei przez rozczarowanie po rezygnację – to kwintesencja polskiego doświadczenia tamtych lat. Porównując z drugim tomem sagi, widać ewolucję stylu: więcej tu refleksyjnych monologów wewnętrznych, co w warstwie audio przekłada się na bardziej kameralny charakter narracji. Ciekawym zabiegiem jest też kontrapunktowanie trudów codzienności humorem – anegdota o próbach zdobycia marmolady w peerelowskiej rzeczywistości brzmi w wykonaniu autorki niczym najlepsze satyryczne monologi z „Kabaretu Starszych Panów”.

Dla współczesnego słuchacza, szczególnie w kontekście wojny za naszą wschodnią granicą, ta opowieść nabiera nowych znaczeń. Gdy Kasia pyta matkę: „Czy to już koniec naszych tułaczek?”, w głosie Rybałtowskiej słychać echo pytań, które dziś zadają sobie ukraińskie uchodźczynie. Jako historyk literatury często podkreślam, że dobre powieści historyczne są jak soczewki skupiające światło przeszłości na teraźniejszości – ten audiobook jest tego doskonałym przykładem.

Kilka drobnych zastrzeżeń: momentami narracja autorki bywa zbyt szybka w fragmentach opisujących zawiłości polityczne, co może utrudniać śledzenie wątku słuchaczom mniej obeznanym z realiami stalinizmu. Szkoda też, że wydawca nie dołączył posłowia historycznego, które pomogłoby młodszemu pokoleniu osadzić fabułę w kontekście – choć z drugiej strony, może to był zamierzony zabieg, by zachęcić słuchaczy do samodzielnego zgłębiania historii?

Dla kogo będzie idealny ten audiobook? Dla miłośników sag pokroju „Stulecia Winnych”, którzy cenią sobie autentyzm doświadczeń. Dla pasjonatów historii najnowszej, szukających perspektywy zwykłych ludzi, nie tylko wielkich wydarzeń. Wreszcie – dla tych, którzy w literaturze szukają nie tylko rozrywki, ale i swoistej terapii historycznej. Po dwunastu godzinach słuchania zostaje nie tylko satysfakcja z dobrze opowiedzianej historii, ale też poczucie, że uczestniczyło się w czymś ważnym – spotkaniu żywej pamięci z współczesną wrażliwością.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak