Saga BEZ POŻEGNANIA. Tom 4. Mea culpa – Barbara Rybałtowska audiobook – Ciepła opowieść o sile rodziny w cieniu PRL-owskich absurdów

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Historii,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po czwarty tom sagi Barbary Rybałtowskiej „Bez pożegnania” – „Mea culpa” – w wersji audiobooka, nie spodziewałem się, że ta podróż dźwiękowa stanie się dla mnie tak poruszającym doświadczeniem. Jako badacz literatury polskiej XX wieku, często analizuję dzieła osadzone w realiach powojennych, ale rzadko spotykam tak autentyczne połączenie historii osobistej z wielką historią narodu.

Saga Rybałtowskiej, której akcja czwartego tomu rozgrywa się w latach 50. i 60. XX wieku, to prawdziwa perła polskiej literatury obyczajowej. Autorka, sama będąca świadkiem historii – jako dziecko wywieziona na Syberię – tworzy narrację pełną prawdy emocjonalnej, choć, jak podkreśla, nie jest to ściśle autobiografia. Ten tom skupia się na dalszych losach Kasi, córki głównej bohaterki Zofii, która wyrusza w podróż na Daleki Wschód z zespołem Mazowsze. To właśnie w tej podróży, niczym w soczewce, skupiają się wszystkie najważniejsze wątki powieści: poszukiwanie tożsamości, konfrontacja z odmiennością kulturową, ale też bolesne zderzenie z rzeczywistością PRL-u po powrocie do kraju.

Jako narrator, Barbara Rybałtowska sprawdza się znakomicie. Jej głos, naznaczony doświadczeniem, nadaje opowieści dodatkowej głębi. Sposób, w jaki interpretuje dialogi, zwłaszcza te pełne emocji, sprawia, że ma się wrażenie uczestnictwa w życiu bohaterów. Szczególnie poruszające są fragmenty opisujące dramatyczne wydarzenia w życiu Kasi – Rybałtowska potrafi oddać całą gamę uczuć: od rozpaczy po nadzieję. Audiobook, trwający blisko 18 godzin, to prawdziwa uczta dla miłośników dobrej narracji.

Z punktu widzenia historyka literatury, „Mea culpa” to fascynujące studium polskości w czasach komunizmu. Rybałtowska z dużą dbałością odtwarza realia epoki – od absurdów życia codziennego po złożone relacje społeczne. Warto zwrócić uwagę na sposób, w jaki autorka pokazuje mechanizmy funkcjonowania w systemie: od drobnych kompromisów po wielkie życiowe wybory. To wszystko sprawia, że saga, choć opowiada o konkretnych bohaterkach, staje się uniwersalną opowieścią o ludzkich losach uwikłanych w historię.

Porównując „Bez pożegnania” do innych polskich sag rodzinnych, takich jak „Noce i dnie” Dąbrowskiej czy „Stulecie Winnych” Grabowskiej, widać wyraźnie, że Rybałtowska wnosi do tego gatunku własne, niepowtarzalne doświadczenie. Jej proza jest bardziej osobista, bardziej emocjonalna, a przez to może bardziej przejmująca. Nie ma tu patosu, jest za to prawda ludzkich przeżyć.

Jedynym, drobnym mankamentem audiobooka może być dla niektórych brak profesjonalnego aktora jako lektora. Choć głos autorki ma niezaprzeczalny urok i autentyczność, czasem brakuje mu różnorodności w interpretacji różnych postaci. To jednak niewielka cena za możliwość usłyszenia tej historii z ust samej twórczyni.

„Mea culpa” to tom, który szczególnie mocno rezonuje we współczesnych czasach. W obliczu wojny za naszą wschodnią granicą, opowieść o traumie wywózki, trudach powrotu i sile przetrwania nabiera nowego znaczenia. Rybałtowska pokazuje, że mimo wszystko można zachować człowieczeństwo i radość życia nawet w najtrudniejszych okolicznościach.

Dla mnie, jako badacza, ta saga to także ważne źródło do zrozumienia polskiej mentalności powojennej. Pamiętam, jak podczas seminarium o literaturze polskiej XX wieku dyskutowaliśmy ze studentami o różnych sposobach przedstawiania PRL-u w literaturze. „Bez pożegnania” byłaby doskonałym punktem wyjścia do takich rozważań – pokazuje bowiem nie tylko fakty historyczne, ale przede wszystkim ich wpływ na zwykłych ludzi, na ich relacje, marzenia i codzienne wybory.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak