Sarkofag – Jacek Ostrowski audiobook – Wciągająca zagadka, która zmrozi krew w żyłach

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Kryminałów Retro,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem „Sarkofag” Jacka Ostrowskiego, od razu poczułem ten charakterystyczny dreszcz emocji, który towarzyszy mi zawsze, gdy mam do czynienia z dobrze skonstruowanym kryminałem osadzonym w realiach historycznych. Jako badacz literatury polskiej XX wieku, szczególnie cenię sobie dzieła, które nie tylko bawią, ale także wiernie oddają ducha epoki – i ta pozycja spełnia te oczekiwania w stu procentach.

„Sarkofag” to już trzecia część „Serii z papugą”, w której główną bohaterką jest mecenas Zuza Lewandowska – postać nietuzinkowa, wyrazista i momentami przypominająca mi niektóre bohaterki Joanny Chmielewskiej, choć osadzona w zupełnie innych realiach. Akcja powieści rozgrywa się w latach 70. w PRL-u, co stanowi nie tylko tło, ale i aktywny element fabuły. Ostrowski mistrzowsko wykorzystuje specyfikę tamtych czasów – wszechobecne poczucie zagrożenia, działalność służb bezpieczeństwa i społeczne napięcia – by zbudować atmosferę pełną napięcia i niepewności.

Pamiętam, jak podczas moich badań nad literaturą okresu PRL-u często zastanawiałem się, jak współcześni autorzy poradzą sobie z odtworzeniem tamtej rzeczywistości. „Sarkofag” to doskonały przykład, że można to zrobić z zachowaniem zarówno realizmu, jak i literackiej lekkości. Szczególnie urzekła mnie postać papugi Zgagi – ten komediowy pierwiastek doskonale równoważy mroczną tematykę powieści, przypominając mi nieco groteskowe elementy w prozie Tadeusza Konwickiego.

Ewa Abart jako lektorka zasługuje na szczególne uznanie. Jej interpretacja to prawdziwy popis aktorski – od perfekcyjnego oddania charakteru Zuzy Lewandowskiej, przez różnorodne głosy postaci drugoplanowych, aż po niezapomnianą kreację Zgagi. Abart nie czyta – ona ożywia tekst, nadając mu tempo i rytm idealnie odpowiadający klimatowi powieści. W trakcie słuchania miałem nieodparte wrażenie, że przenoszę się w czasie, stając się świadkiem tych wszystkich zdarzeń.

Z punktu widzenia literaturoznawcy szczególnie cenne są w „Sarkofagu” warstwy znaczeniowe. Na powierzchni mamy klasyczny kryminał z zagadką do rozwiązania, ale głębiej – portret społeczeństwa w systemie totalitarnym, studium ludzkich postaw wobec presji systemu i wreszcie uniwersalną opowieść o poszukiwaniu prawdy. Ostrowski sprawnie balansuje między tymi poziomami, nie przytłaczając czytelnika nadmiarem historycznych szczegółów, ale też nie upraszczając zbytnio rzeczywistości.

Porównując „Sarkofag” do innych współczesnych kryminałów retro, takich jak seria o komisarzu Maciejewskim Marka Krajewskiego, dostrzegam istotną różnicę. O ile Krajewski skupia się na detektywistycznej precyzji i mrocznym klimacie, o tyle Ostrowski łączy wątki kryminalne z socjologiczną obserwacją i humorem. To połączenie przypomina mi nieco najlepsze tradycje polskiej szkoły reportażu – gdzie dramat przeplata się z groteską, a powaga z ironią.

Dla słuchaczy, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z kryminałami retro, „Sarkofag” może być idealnym wprowadzeniem. Fabuła jest na tyle wciągająca, by utrzymać uwagę, a jednocześnie na tyle złożona, by dostarczyć satysfakcji bardziej wymagającym odbiorcom. Szczególnie polecam tę pozycję tym, którzy – podobnie jak ja – cenią sobie w literaturze zarówno wartką akcję, jak i wierne oddanie realiów historycznych.

Jedynym elementem, który mógłby budzić pewne zastrzeżenia, jest momentami zbyt szybkie tempo rozwoju akcji w końcowych partiach powieści. Niektóre wątki mogłyby zostać rozwinięte bardziej szczegółowo, co pozwoliłoby jeszcze pełniej oddać złożoność przedstawianej rzeczywistości. Niemniej, jest to raczej drobiazg w kontekście ogólnej jakości dzieła.

Słuchając „Sarkofagu”, wielokrotnie przypominały mi się dyskusje ze studentami o roli literatury popularnej w przekazywaniu wiedzy historycznej. Ta powieść jest doskonałym przykładem, że kryminał może być nie tylko rozrywką, ale także źródłem autentycznej refleksji nad przeszłością. W czasach, gdy pamięć o PRL-u zaczyna blednąć, takie książki pełnią szczególnie ważną funkcję kulturową.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak