Skazane. Historie prawdziwe – Katarzyna Borowska audiobook – Prawdziwe losy, które wstrząsają sumieniem

Opis

Drodzy miłośnicy literatury prawdziwego życia,

Gdy po raz pierwszy sięgnęłam po audiobook “Skazane. Historie prawdziwe” Katarzyny Borowskiej, nie spodziewałam się, że ta pozycja tak głęboko zapadnie mi w pamięć. Jako krytyczka literacka zafascynowana współczesną prozą dokumentalną, często analizuję teksty, które eksplorują marginesy społeczne, ale rzadko które dzieło potrafi tak dotkliwie poruszyć struny empatii i zmusić do rewizji własnych przekonań.

Przyznaję, że moje pierwsze zetknięcie z tym tytułem miało miejsce w dość osobliwych okolicznościach – słuchałam go podczas długiej podróży pociągiem z Krakowa do Gdańska. Szara, listopadowa aura za oknem idealnie współgrała z mrocznymi opowieściami zza więziennych krat. To doświadczenie słuchania w ruchu, wśród obcych ludzi, którzy nieświadomie stawali się tłem dla tych dramatycznych historii, nadało lekturze szczególny wymiar.

Borowska wraz z Matusiak-Rześniowiecką stworzyły dzieło wyjątkowe w polskiej literaturze faktu. Dwanaście rozmów z osadzonymi kobietami to nie tylko zapis przestępstw i wyroków, ale przede wszystkim głęboko humanistyczna próba zrozumienia, jak kruche bywają granice między “nami” a “nimi”. W tych opowieściach – od Marty, która pobiła na śmierć staruszkę, a teraz wyplata bransoletki dla córki, po Halinę, której dobre serce zostało okrutnie wykorzystane – odbija się całe spektrum ludzkich dramatów.

Jako badaczka literatury szczególnie doceniam warstwę konstrukcyjną tej książki. Autorki zastosowały ciekawy zabieg narracyjny – pozwoliły swoim rozmówczyniom mówić własnym głosem, bez nadmiernej ingerencji czy oceny. To podejście przypomina mi techniki stosowane przez najlepszych reporterów światowych, takich jak Svetlana Aleksijewicz, gdzie subiektywna prawda bohaterów staje się ważniejsza od obiektywnego zapisu faktów. Choć, jak słusznie zauważyła jedna z recenzentek, brak konfrontacji tych relacji z innymi źródłami może budzić pewne wątpliwości etyczne.

Warstwa dźwiękowa tego audiobooka to temat wymagający szczególnej uwagi. Maria Seweryn, znakomita aktorka, podjęła się niełatwego zadania interpretacji tych trudnych tekstów. Jej wykonanie budzi skrajne emocje – od zachwytu po irytację. Osobiście uważam, że Seweryn znalazła złoty środek między aktorską ekspresją a reporterską powściągliwością. Owszem, momenty wzruszenia są wyraźnie zaznaczone w głosie, ale czy w opowieściach o takiej wadze emocje można uznać za niepotrzebne? W moim odczuciu te “udawane szlochy”, o których piszą niektórzy recenzenci, są raczej próbą oddania autentyzmu sytuacji niż tanią manipulacją.

Technicznie audiobook stoi na wysokim poziomie. Czystość dźwięku, odpowiednie tempo narracji i brak zakłóceń sprawiają, że nawet 7 godzin i 16 minut słuchania nie męczy. Warto pochwalić wydawcę (WielkaLitera/Storyside) za profesjonalne podejście do produkcji.

Porównując “Skazane” do innych pozycji z gatunku literatury więziennej (jak “Za kratami” Ornackiej czy “Gangrena” Piątka), widzimy wyraźnie, że Borowska skupia się bardziej na uniwersalnym wymiarze ludzkich wyborów niż na sensacyjnych szczegółach przestępstw. To nie true crime w czystej postaci, ale raczej antropologiczne studium kobiecej kondycji w ekstremalnych warunkach.

Książka prowokuje do pytań o naturę sprawiedliwości, skuteczność systemu penitencjarnego i społeczne mechanizmy wykluczenia. Czy więzienie może być miejscem resocjalizacji, skoro często staje się jedynie przechowalnią dla tych, którzy i tak byli społecznie “przechowywani” na marginesie? To pytanie szczególnie mocno wybrzmiewa w historii Dagmary, która “za szybko władowała się w dorosłość”.

Dla kogo będzie to wartościowa lektura? Z pewnością dla wszystkich zainteresowanych współczesną reportażystyką, problematyką społeczną i psychologią. Ale ostrzegam – to nie jest łatwe słuchowisko. Historie te zostawiają ślad, zmuszają do konfrontacji z własnymi uprzedzeniami. Jak zauważyła jedna z bohaterek: “może ich niełatwe życie posłuży komuś za przestrogę”.

Po kilku miesiącach od pierwszego odsłuchania wciąż powracam myślami do tych opowieści. Zwłaszcza gdy czytam doniesienia o kolejnych dramatach społecznych. “Skazane” uczy pokory – że między “ja” a “ona” stoi często tylko cienka linia przypadku, zbiegu nieszczęść lub braku właściwego wsparcia. To lekcja, którą warto odrobić, nawet jeśli kosztuje nas to dyskomfort psychiczny.

Z literackim pozdrowieniem,
Zofia Kowalska