Strzyga – Adrian Ksycki audiobook – Mroczna zagadka, która wciąga jak otchłań

Opis

Drodzy miłośnicy mrocznych zakamarków ludzkiej psychiki i słowiańskich demonów,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem „Strzyga” Adriana Ksyckiego, poczułem to charakterystyczne mrowienie na karku – to samo, które towarzyszy mi podczas badań nad ludowymi podaniami o strzygach i południcach. Jako badacz folkloru i miłośnik literatury grozy, od razu wyczułem, że to nie będzie zwykły kryminał, ale głęboka eksploracja naszych najstarszych lęków, ubrana w szaty współczesnego śledztwa.

Poznań, miasto o którym myślę zwykle w kontekście rogali świętomarcińskich i renesansowego ratusza, tutaj ukazuje swoje mroczne oblicze. Adrian Ksycki, niczym współczesny Grimm, wydobywa z miejskich zaułków zapomniane strachy. Profanacje grobów, kości wbite w klatki piersiowe, kowen wicca – to wszystko brzmi jak scenariusz z moich najciekawszych badań terenowych nad współczesnymi przejawami słowiańskiego folkloru. Pamiętam, jak podczas jednej z takich wypraw na Podhale, miejscowa znachorka opowiadała mi o rytuałach ochronnych przed strzygami – te same motywy powracają w powieści Ksyckiego, tyle że przeniesione w realia policyjnego śledztwa.

Filip Kosior jako lektor to strzał w dziesiątkę. Jego głos, niczym szept znad mogiły, idealnie oddaje klimat powieści. Szczególnie udane są fragmenty, gdy czyta opisy rytuałów – można wręcz poczuć zapach wosku topiących się świec i wilgoć cmentarnego powietrza. Jego interpretacja Krystiana Feusette’a, antropologa sądowego, przypomina mi nieco moich dawnych profesorów z uniwersytetu – ludzi, którzy widzieli w kościołach i cmentarzach nie tylko miejsca kultu, ale także fascynujące źródła wiedzy o człowieku.

Analizując „Strzygę” przez pryzmat mojej wiedzy o polskim folklorze, muszę przyznać, że Ksycki wykonał solidną pracę badawczą. Motyw przeniesienia czaszki między nogi denatki nie jest przypadkowy – to wyraźne nawiązanie do słowiańskich wierzeń o demonach nekrofagicznych. W moich zbiorach mam podobne opowieści z Kaszub, gdzie jeszcze w XIX wieku praktykowano podobne rytuały, by powstrzymać zmarłych przed powstaniem z grobu. Autor jednak nie poprzestaje na prostym cytowaniu folkloru, ale twórczo go przetwarza, łącząc z wątkami współczesnego wicca.

Nie jest to jednak pozycja pozbawiona wad. Czasami mam wrażenie, że w pogoni za efektownymi zwrotami akcji, autor gubi nieco głębię psychologiczną postaci. Podkomisarz Natalia Turkot momentami wydaje się zbyt schematyczna, jakby wycięta z popularnego serialu kryminalnego. Szkoda, bo w polskiej literaturze mamy wspaniałe przykłady skomplikowanych bohaterek – wystarczy wspomnieć Joannę Chyłkę z cyklu Zygmunta Miłoszewskiego.

Porównując „Strzygę” do innych polskich kryminałów z elementami folkloru, widzę wyraźne podobieństwa do cyklu o komisarzu Mortce Ryszarda Ćwirleja. Obaj autorzy świetnie wykorzystują słowiańskie wierzenia, by budować unikalny klimat. Ksycki idzie jednak o krok dalej, łącząc je z wątkami współczesnego neopogaństwa. To połączenie przypomina mi moje własne próby adaptacji ludowych podań na potrzeby filmu krótkometrażowego – zawsze najtrudniejsze było znalezienie równowagi między autentyzmem a potrzebami współczesnego odbiorcy.

Dla kogo będzie to idealna pozycja? Z pewnością dla miłośników kryminałów, którzy szukają czegoś więcej niż prostego śledztwa. Dla osób zainteresowanych polskim folklorem i współczesnymi przejawami wierzeń pogańskich. I wreszcie – dla wszystkich, którzy tak jak ja, wierzą że najstarsze strachy wciąż żyją w nas, tylko przybrały nowe formy. Jeśli macie ochotę na audiobook, który pozostawi was z niepokojem długo po zakończeniu słuchania, „Strzyga” będzie doskonałym wyborem.

Słuchając ostatnich rozdziałów, w których Feusette odkrywa prawdę ukrytą w ciemnościach przeszłości, nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że granica między fikcją a rzeczywistością jest bardziej płynna, niż byśmy chcieli. Pamiętam podobne uczucie, gdy podczas badań nad współczesnymi czarownicami w Górach Świętokrzyskich, jedna z rozmówczyń powiedziała mi: „Pan myśli, że to tylko bajki? Poczeka pan, aż usłyszy ich głosy w nocnej ciszy…”.

Z mrocznymi pozdrowieniami z krainy słowiańskich demonów,
Piotr Czarny