Topiel – Jakub Ćwiek. audiobook – Mroczne lato, które zmieni wszystko

Opis

Drodzy miłośnicy mrocznych zakamarków literatury, szczególnie ci, którzy, tak jak ja, znajdują dziwną pociechę w dreszczu niepokoju płynącego z dobrze opowiedzianej historii grozy.

Gdy tylko usłyszałem o audiobooku “Topiel” Jakuba Ćwieka, wiedziałem, że to pozycja stworzona niemal specjalnie dla mnie. Połączenie thrillera psychologicznego z elementami horroru, osadzone w realiach polskiej powodzi stulecia i podszyte nostalgią za latami 90.? Brzmiało to jak przepis na literacką ucztę, która trafia w moje najgłębsze zainteresowania – zarówno jako badacza folkloru, jak i wielbiciela dobrze skonstruowanego napięcia.

Pierwsze minuty słuchania przeniosły mnie natychmiast w czasie. Filip Kosior, którego głos od razu uznałem za idealny do tej opowieści, wprowadził mnie w świat czwórki chłopców, których wakacje 1997 roku miały być zupełnie inne niż wszystkie poprzednie. Jakub Ćwiek mistrzowsko odtwarza atmosferę tamtych czasów – te specyficzne mieszanki beztroski i niepokoju, które pamiętam z własnego dzieciństwa. To nie jest tylko tło – to żywy organizm, który oddycha i wpływa na każde działanie bohaterów.

Słuchając o ich przygodach, nie mogłem oprzeć się skojarzeniom z moimi własnymi doświadczeniami z dzieciństwa. Pamiętam, jak jako dziecko badałem z kolegami opuszczony dom na obrzeżach wsi – to uczucie mieszanki ekscytacji i strachu, gdy deski skrzypią pod stopami, a wyobraźnia podsuwa najstraszniejsze scenariusze. Ćwiek uchwycił tę dziecięcą wrażliwość na grozę w sposób, który przypomniał mi, dlaczego pokochałem horrory. To nie jest strach dorosłych – to pierwotny lęk przed nieznanym, który w dzieciństwie odczuwa się szczególnie intensywnie.

Fabuła, która zaczyna się od makabrycznego odkrycia zwłok nastolatka, rozwija się w sposób zarówno przewidywalny, jak i zaskakujący. Przewidywalny, bo czujemy, że chłopcy zmierzają ku tragedii. Zaskakujący – bo sposób, w jaki Ćwiek splata wątki obyczajowe z elementami grozy, jest świeży i oryginalny. Szczególnie udane jest połączenie realnej katastrofy żywiołowej z osobistą tragedią bohaterów – powódź staje się tu zarówno metaforą, jak i realnym zagrożeniem.

Jako badacz folkloru, doceniłem sposób, w jaki autor wykorzystuje polskie legendy i wierzenia, nie popadając przy tym w kicz. To nie jest powierzchowne “nawiązanie” – Ćwiek wydaje się rozumieć, że prawdziwa groza często kryje się w lokalnych opowieściach przekazywanych z pokolenia na pokolenie. W pewnym momencie nawet się uśmiechnąłem, rozpoznając motywy znane mi z badań nad słowiańskimi wierzeniami wodnymi.

Filip Kosior jako narrator zasługuje na szczególną pochwałę. Jego głos ma tę specyficzną barwę, która potrafi być zarówno młodzieńcza, gdy mówi za bohaterów, jak i mrocznie poważna w narracji. Szczególnie udane są fragmenty, w których czyta opisy powodzi – słychać w jego głosie autentyczny niepokój, a jednocześnie nie popada w melodramatyczność. Jego interpretacja sprawia, że audiobook staje się czymś więcej niż tylko czytaną książką – to pełnoprawne doświadczenie teatralne.

Porównania do “To” Stephena Kinga i “Stranger Things” są jak najbardziej uzasadnione, ale “Topiel” ma swój wyraźnie polski charakter. To nie jest kalka amerykańskich wzorców – Ćwiek znajduje unikalny głos, który mówi o polskich doświadczeniach, polskich lękach i polskiej nostalgii. Właśnie to połączenie uniwersalnych tematów (dojrzewanie, przyjaźń, strata) z lokalnym kolorytem czyni tę pozycję tak wyjątkową.

Nie jest to jednak dzieło pozbawione wad. Momentami miałem wrażenie, że niektóre wątki psychologiczne są potraktowane nieco powierzchownie, a potencjał niektórych postaci nie został w pełni wykorzystany. Również tempo narracji bywa nierówne – są fragmenty, gdzie akcja zwalnia bardziej niż to konieczne. Ale to drobne potknięcia w ogólnym bardzo udanym biegu.

Dla kogo będzie to idealny audiobook? Dla tych, którzy cenią sobie thrillery z głębszym przesłaniem, dla miłośników nostalgicznych powrotów do lat 90., dla fanów horroru, którzy szukają czegoś więcej niż taniej sensacji. To także świetna propozycja dla tych, którzy chcą poznać polską literaturę grozy w jej najlepszym wydaniu – inteligentną, osadzoną w rzeczywistości, ale nie bojącą się sięgać po elementy nadprzyrodzone.

Po zakończeniu słuchania zostałem z dziwnym uczuciem – mieszanką satysfakcji i niepokoju. “Topiel” to jedna z tych historii, które zostają z słuchaczem na dłużej, zmuszając do refleksji nad własnymi doświadczeniami z dzieciństwa, nad przyjaźniami, które kształtują nasze życie, i nad strachami, które czasami okazują się bardziej realne, niż byśmy chcieli.

Z mrocznymi pozdrowieniami z pogranicza literatury i psychologii strachu,
Piotr Czarny