Uczniowie Hippokratesa. Doktor Anna – Ałbena Grabowska audiobook – Przełomowa walka o marzenia w XIX-wiecznej Warszawie

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Historii Medycyny,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem „Uczniowie Hippokratesa. Doktor Anna” Ałbeny Grabowskiej, poczułem ten sam dreszcz emocji, który towarzyszył mi podczas badań nad zapomnianymi pionierkami nauki w XIX-wiecznej Europie. Ta fabularyzowana biografia Anny Tomaszewicz-Dobrskiej, pierwszej dyplomowanej lekarki na ziemiach polskich, to nie tylko wciągająca opowieść, ale także ważny głos w dyskusji o emancypacji kobiet w świecie zdominowanym przez mężczyzn.

Pamiętam, jak podczas moich studiów nad literaturą pozytywizmu polskiego natknąłem się na wzmianki o tych „niepokornych” kobietach, które łamały konwenanse, by realizować swoje powołanie. Grabowska mistrzowsko ożywia tę historię, splatając fakty z fikcją literacką w sposób, który przypomina mi najlepsze tradycje powieści historycznej Prusa czy Orzeszkowej. Warszawa końca XIX wieku została odmalowana z iście fotograficzną dokładnością – od dusznych kamienic po zatłoczone szpitale, gdzie brak higieny zbierał śmiertelne żniwo.

Centralną osią narracji jest postać Anny Tomaszewicz, której determinacja w zdobywaniu edukacji medycznej i prawa do praktyki lekarskiej budzi prawdziwy podziw. Autorka znakomicie pokazuje absurdy epoki, gdy utalentowana lekarka musiała błagać samego cara o pozwolenie na leczenie pacjentów, podczas gdy mężczyźni bez jej kompetencji swobodnie praktykowali. Te fragmenty szczególnie mnie poruszyły, przypominając moje badania nad listami Elizy Orzeszkowej do władz carskich w sprawie praw kobiet.

Filip Kosior jako narrator dokonał rzeczy niezwykłej – jego głos doskonale oddaje zarówno naukowy rygor, jak i emocje towarzyszące Annie w jej walce. Szczególnie udane są fragmenty opisujące przełomowe odkrycia medyczne – gdy Kosior czyta o eksperymentach Listera z antyseptyką, niemal czuć zapach karbolu w salach operacyjnych. Jego interpretacja dialogów (zwłaszcza pełnych uprzedzeń wypowiedzi męskich lekarzy) dodaje autentyczności całej opowieści.

Grabowska nie poprzestaje na biografii głównej bohaterki, wplatając w narrację sylwetki innych pionierów medycyny – od Elizabeth Blackwell po Pasteura i Röntgena. Ten zabieg przypomina mi najlepsze tradycje „Lalki” Prusa, gdzie postacie fikcyjne spotykają się z historycznymi. Choć niektórym słuchaczom (jak wynika z recenzji) te fragmenty mogą wydawać się nieco oderwane, ja dostrzegam w nich genialną próbę ukazania szerszego kontekstu naukowego epoki.

Z punktu widzenia historyka literatury szczególnie cenne są partie opisujące walkę o uznanie dla „medycyniarek”. Grabowska znakomicie oddaje dylematy kobiet zmuszonych być „lepszymi od mężczyzn”, by zdobyć podstawowe prawa. Te fragmenty przywodzą mi na myśl „Nad Niemnem” Orzeszkowej, gdzie emancypantki także musiały mierzyć się z uprzedzeniami.

Jeśli chodzi o techniczną stronę audiobooka, wydawnictwo Marginesy jak zwykle nie zawiodło – dźwięk jest czysty, a podział na rozdziały ułatwia nawigację. 16 godzin i 51 minut nagrania mija niepostrzeżenie, co jest zasługą zarówno świetnego tekstu, jak i narracji Kosiora.

Dla kogo będzie to idealna pozycja? Z pewnością dla miłośników historii medycyny, osób zainteresowanych walką o prawa kobiet, a także dla tych, którzy – jak ja – cenią sobie powieści historyczne oparte na solidnych badaniach. To także doskonały wybór dla studentów medycyny – nie tylko ze względu na wartość historyczną, ale też jako przypomnienie, jaką drogę przeszła ich profesja.

Jedynym drobnym minusem, który zauważyłem, są momentami zbyt powierzchowne opisy życia osobistego Anny – czasem miałem wrażenie, że autorka nieco się spieszy, by wrócić do wątków medycznych. Niemniej jest to uwaga marginalna wobec ogromu zalet tej pozycji.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak