Zapach bzów – Krystyna Mirek audiobook – Miłość splata losy w cieniu dworskich tajemnic

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Poszukiwacze Dźwiękowych Opowieści,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem “Zapach bzów” Krystyny Mirek, poczułem ten charakterystyczny dreszcz ekscytacji, jaki towarzyszy mi zawsze, gdy odkrywam nową pozycję w nurcie polskiej literatury obyczajowej z historycznym tłem. Jako badacz literatury szczególnie cenię sobie dzieła, które potrafią połączyć wciągającą fabułę z wiernym oddaniem realiów epoki – i muszę przyznać, że najnowsza powieść Mirek spełnia te oczekiwania w sposób wyjątkowy.

Osadzona w XIX-wiecznych realiach szlacheckiego dworku historia Dominika i Julianny od pierwszych minut słuchania wciąga niczym najlepsze powieści Orzeszkowej czy Prusa. Autorka, absolwentka polonistyki UJ, wykorzystuje swoją znajomość historii i literatury, tworząc świat, który – choć odległy czasowo – pozostaje niezwykle namacalny dzięki drobiazgowym opisom obyczajów, strojów i codziennych rytuałów. Przyznam, że jako miłośnik literatury XIX-wiecznej szczególnie doceniłem sposób, w jaki Mirek uniknęła pułapki archaizacji języka, zachowując jednocześnie klimat epoki.

Główni bohaterowie – Dominik, młodszy syn dziedzica, i Julianna, zbuntowana szlachcianka marząca o zawodzie zielarki – to postaci skonstruowane z niezwykłą psychologiczną przenikliwością. Ich wewnętrzne rozterki i walka z konwenansami społecznymi przypomniały mi dyskusje, które prowadziłem ze studentami podczas zajęć z literatury pozytywistycznej. Jak często podkreślałem wówczas, prawdziwa wartość takich historii tkwi w uniwersalności ludzkich doświadczeń – i “Zapach bzów” jest tego doskonałym przykładem.

Jeśli chodzi o warstwę dźwiękową, interpretacja Marty Markowicz budziła we mnie ambiwalentne odczucia. Z jednej strony jej ciepła, aksamitna barwa głosu znakomicie współgra z nostalgicznym klimatem powieści. Szczególnie udane są fragmenty dialogowe, gdzie lektorka wykazuje się niezwykłą umiejętnością różnicowania głosów poszczególnych postaci. Pamiętam, jak podczas słuchania sceny pierwszej rozmowy Dominika z Julianną w ogrodzie (gdzie tytułowy zapach bzów odgrywa znaczącą rolę) miałem wrażenie, że niemal czuję ten słodki aromat – tak sugestywna była narracja.

Z drugiej jednak strony, niektóre bardziej dramatyczne momenty powieści – jak scena śmierci dziadka Julianny – zostały odczytane z dziwnym brakiem emocjonalnego zaangażowania. To właśnie te momenty przypomniały mi krytyczne uwagi, które sam często formułowałem wobec interpretacji audiobookowych – że nawet najlepszy tekst traci, gdy lektor nie potrafi oddać jego emocjonalnej głębi.

Porównując “Zapach bzów” do innych współczesnych polskich sag obyczajowych, widzę wyraźne podobieństwa do twórczości Lucyny Olejniczak czy Małgorzaty Gutowskiej-Adamczyk. Mirek jednak wyróżnia się bardziej wyrafinowanym stylem i większą dbałością o historyczne szczegóły. Brak tu może rozmachu “Nad Niemnem”, ale za to dostajemy kameralną, intymną opowieść o ludzkich pragnieniach i dylematach.

Dla kogo będzie idealny ten audiobook? Z pewnością dla miłośników lekkich, ale nie pozbawionych głębi romansów historycznych. Dla tych, którzy – jak ja – cenią sobie możliwość obcowania z literaturą podczas codziennych czynności. I wreszcie – dla wszystkich, którzy w zabieganym świecie XXI wieku potrzebują chwili wytchnienia w pięknie odmalowanym świecie naszych przodków.

Jako badacz literatury muszę jednak zauważyć pewne ograniczenia powieści. Fabuła, choć wciągająca, momentami wpada w schematyzm typowy dla gatunku. Pewne zwroty akcji można przewidzieć już na kilkadziesiąt minut przed ich nastąpieniem. Nie jest to jednak wada, która znacząco obniża przyjemność słuchania – raczej naturalna cecha gatunkowa.

W kontekście moich własnych doświadczeń badawczych, “Zapach bzów” stanowi ciekawe zjawisko – przykład jak współczesna literatura popularna czerpie z tradycji wielkiej prozy polskiej, adaptując ją do potrzeb dzisiejszego czytelnika (czy raczej słuchacza). To właśnie podczas analizowania takich tekstów uświadamiam sobie, jak żywa pozostaje w polskiej kulturze pamięć o świecie szlacheckich dworków i jak silna jest nasza potrzeba opowiadania o nim na nowo.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak