Żona nazisty – Sylwia Trojanowska audiobook – Porywająca opowieść o miłości w cieniu zła

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury i Wytrawni Słuchacze Audiobooków,

Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z audiobookiem “Żona nazisty” Sylwii Trojanowskiej w interpretacji Joanny Gajór, od razu poczułem, że to nie będzie zwykła lektura. Jako badacz literatury polskiej XX wieku, szczególnie wrażliwy na powieści osadzone w realiach wojennych, sięgnąłem po tę pozycję z mieszanką ciekawości i naukowej rezerwy. Już po pierwszych godzinach słuchania muszę przyznać, że moje oczekiwania zostały nie tylko spełnione, ale i przekroczone.

Sylwia Trojanowska, autorka znana z umiejętnego łączenia fikcji literackiej z historyczną precyzją, stworzyła w “Żonie nazisty” powieść, która – choć stanowi kontynuację “Łabędzia” – doskonale broni się jako samodzielne dzieło. Akcja rozgrywająca się w Szczecinie pod koniec 1939 roku to prawdziwy literacki majstersztyk, w którym autorka z chirurgiczną precyzją przeprowadza wiwisekcję ludzkich dusz uwikłanych w machinę wojny.

Główna bohaterka, Anna Łabędź, to postać niezwykle złożona i psychologicznie wiarygodna. Jej dylematy – Polki, która zawdzięcza życie niemieckiemu mężowi, a jednocześnie nie może pogodzić się z rzeczywistością nazistowskiej okupacji – stanowią sedno powieściowej narracji. Trojanowska nie ucieka od trudnych pytań o granice kompromisu, naturę lojalności i cienką granicę między przetrwaniem a kolaboracją. W mojej wieloletniej praktyce badawczej rzadko spotykałem tak wyważone ujęcie tych kwestii w polskiej literaturze obyczajowej.

Z literackiego punktu widzenia szczególnie cenne jest, jak autorka operuje językiem – jej proza jest jednocześnie poetycka i precyzyjna, bogata w metafory, a jednak oszczędna w słowach. W scenach dialogowych słychać echo najlepszych tradycji polskiej prozy psychologicznej, od Iwaszkiewicza po Dąbrowską. Porównanie to nie jest przypadkowe – podobnie jak wspomniani mistrzowie, Trojanowska potrafi w kilku zdaniach oddać całą złożoność ludzkich relacji.

Nie sposób nie wspomnieć o fenomenalnej interpretacji Joanny Gajór. Jej głos, niczym doświadczony przewodnik, prowadzi nas przez meandry fabuły z niezwykłą wrażliwością i zrozumieniem dla materii literackiej. Gajór doskonale wyczuwa rytm prozy Trojanowskiej – w dramatycznych momentach potrafi przyśpieszyć oddech, w lirycznych fragmentach zwolnić tempo, dając słuchaczom czas na kontemplację. Szczególnie urzekło mnie, jak aktorka odtwarza różnorodne akcenty i manierę mówienia postaci – od szorstkiego niemieckiego oficera po salonową francuszczyznę Michelle LaCour. To prawdziwy popis sztuki interpretatorskiej.

Z punktu widzenia historyka literatury, “Żona nazisty” stanowi ciekawe studium przypadku współczesnego podejścia do tematyki wojennej. Trojanowska unika zarówno martyrologicznego patosu, jak i powierzchownego romantyzowania trudnych wyborów. Jej Szczecin to miasto pełne półcieni, gdzie nawet wśród oprawców można znaleźć ślady człowieczeństwa, a w ofiarach – ślady słabości. Ta ambiwalencja czyni powieść szczególnie wartościową w kontekście współczesnych dyskusji o pamięci historycznej.

Pamiętam, jak podczas seminarium o literaturze wojennej prowadziłem ożywioną dyskusję ze studentami na temat granic artystycznej wolności w przedstawianiu historii. “Żona nazisty” to właśnie ten rodzaj powieści, która prowokuje do podobnych refleksji – czy Anna, jako Polka żyjąca z Niemcem w czasie wojny, to postać wiarygodna historycznie? Czy takie sytuacje miały miejsce? Trojanowska nie daje łatwych odpowiedzi, ale właśnie to czyni jej książkę tak wartościową.

Techniczna strona audiobooka zasługuje na pochwałę. Produkcja Marginesów utrzymana jest na wysokim poziomie – dźwięk jest czysty, dobrze zbalansowany, a sama interpretacja nie jest zakłócana żadnymi technicznymi niedoskonałościami. Jedynym drobnym mankamentem, który zauważyłem, jest brak wyraźnego zaznaczenia w opisie, że “Żona nazisty” to druga część cyklu – informacja ważna dla nowych czytelników.

Porównując “Żonę nazisty” do innych współczesnych powieści wojennych, warto zauważyć, że Trojanowska unika łatwych schematów charakterystycznych dla gatunku. Jej powieść nie jest ani kolejnym “wojennym romansem”, ani też powierzchownym melodramatem. To raczej głęboko humanistyczna opowieść o tym, jak w czasach moralnego zamętu ludzie starają się zachować resztki godności i człowieczeństwa.

Dla kogo będzie to idealna lektura? Z pewnością dla miłośników dojrzałej prozy psychologicznej, dla tych, którzy w literaturze szukają nie tylko rozrywki, ale i intelektualnej stymulacji. To także doskonała pozycja dla pasjonatów historii XX wieku, choć – jak wspomniałem – nie należy traktować jej jako źródła historycznego, lecz raczej jako literacką interpretację pewnych historycznych realiów.

Po jedenastu godzinach i dwudziestu sześciu minutach słuchania pozostałem z poczuciem, że doświadczyłem czegoś wyjątkowego. “Żona nazisty” to więcej niż dobra powieść – to literackie wydarzenie, które zasługuje na miejsce w kanonie współczesnej prozy polskiej. A wersja audio, dzięki mistrzowskiej interpretacji Joanny Gajór, wydaje się być wręcz idealną formą dla tej historii – pozwala bowiem w pełni doświadczyć muzyczności języka Trojanowskiej i emocjonalnej głębi jej opowieści.

Z literackim pozdrowieniem,
Adam Nowak