Duma i uprzedzenie – Jane Austen audiobook – Miłość i ironia w klasycznym wydaniu

Opis

Szanowni Miłośnicy Literatury,

Gdy po raz pierwszy sięgnąłem po audiobook „Duma i uprzedzenie” Jane Austen w interpretacji Pauliny Holtz, moje oczekiwania były podwójne – jako badacz literatury i jako słuchacz poszukujący głębokiego przeżycia artystycznego. I muszę przyznać, że zarówno powieść, jak i jej audio adaptacja, nie tylko spełniły te oczekiwania, ale wręcz je przekroczyły.

Z perspektywy historyka literatury, „Duma i uprzedzenie” to arcydzieło, które wymyka się prostym klasyfikacjom. Austen portretuje angielską prowincję początku XIX wieku z niezwykłą precyzją socjologiczną i psychologiczną. Pamiętam, jak podczas moich studiów nad literaturą porównawczą, analizowaliśmy tę powieść jako przykład „komedii obyczajowej” – dziś widzę w niej jednak coś więcej: subtelny pamflet na hipokryzję klas wyższych i jednocześnie hołd złożony kobiecej niezależności.

Główna bohaterka, Elizabeth Bennet, to postać, która – jak żadna inna w moich badaniach nad literaturą tego okresu – łączy w sobie ironię, inteligencję i niepokorność. Jej słynna scena odrzucenia oświadczyn Darcy’ego („You are the last man in the world whom I could ever be prevailed on to marry”) brzmi w interpretacji Holtz z jeszcze większą mocą niż na papierze. Lektorka doskonale oddaje zarówno emocjonalną gwałtowność tej deklaracji, jak i ukrytą w niej niepewność.

Paulina Holtz jako narratorka dokonuje rzeczy niezwykłej – jej głos nie tylko „czyta” powieść, ale ją performuje. Każda postać otrzymuje indywidualny ton, tempo mówienia, nawet sposób oddychania. Szczególnie udana jest interpretacja pani Bennet – Holtz oddaje jej histeryczną egzaltację, ale czyni to z takim wyczuciem, że postać nie staje się karykaturą. To ważne, bo – jak często podkreślam studentom – Austen nigdy nie tworzyła prostych grotesek; nawet najbardziej komiczne postaci mają swoją głębię.

Z punktu widzenia słuchacza, produkcja Aleksandrii zasługuje na najwyższe uznanie. Jakość dźwięku jest znakomita, a tempo narracji (12 godzin 26 minut) pozwala w pełni zanurzyć się w świecie powieści. Szczególnie doceniam brak pośpiechu – Holtz daje nam czas, byśmy mogli delektować się każdym zdaniem, każdą aluzją, każdym ironicznym zwrotem.

Tłumaczenie Anny Przedpełskiej-Trzeciakowskiej, które znam z wcześniejszych lektur, w wersji audio zyskuje nowy wymiar. Frazy takie jak „It is a truth universally acknowledged…” („Powszechnie wiadomo, że…”) brzmią w ustach Holtz z właściwą Austen mieszaniną powagi i autoironii.

Wracając do treści – jako badacz szczególnie cenię sobie sposób, w jaki Austen konstruuje dialogi. To nie tylko wymiana zdań, ale prawdziwe „pojedynki słowne”, gdzie każde niedopowiedzenie, każda pauza ma znaczenie. W audiobooku te niuanse są jeszcze wyraźniejsze niż w tekście pisanym. Scena, w której Elizabeth czyta list Darcy’ego, to mistrzostwo interpretacji – słyszymy nie tylko słowa, ale i emocje bohaterki: początkową niechęć, stopniowe zwątpienie, wreszcie bolesne olśnienie.

Krytycy często podkreślają romantyczny wymiar „Dumy i uprzedzenia”, ale – jak zwykłem mawiać na swoich wykładach – to powieść przede wszystkim o procesie dojrzewania. Elizabeth i Darcy nie tyle „zakochują się”, ile uczą się siebie nawzajem, przełamując własne uprzedzenia. Ta ewolucja jest w wykonaniu Holtz szczególnie widoczna (a właściwie „słyszalna”) – słychać, jak zmienia się ton głosu Elizabeth w kolejnych rozdziałach.

Dla współczesnego słuchacza niektóre wątki mogą brzmieć anachronicznie (np. obsesja pani Bennet na punkcie zamążpójścia córek), ale – i to kolejna zaleta tej interpretacji – Holtz potrafi oddać i tę warstwę powieści bez nadmiernej modernizacji. Słuchając, czujemy, że to wciąż tekst z 1813 roku, ale jednocześnie nie traci on nic ze swojej aktualności.

Jako miłośnik literatury porównawczej nie mogę oprzeć się pokusie zestawienia tej interpretacji z innymi wersjami „Dumy i uprzedzenia”. Holtz proponuje podejście bardziej kameralne, intymne niż np. głośna adaptacja BBC z 1995 roku. Jej interpretacja jest mniej „teatralna”, za to bardziej psychologicznie wnikliwa.

Dla tych, którzy znają powieść tylko z ekranizacji (np. wersji z 2005 roku z Keirą Knightley), audiobook będzie odkryciem – Austenowska ironia i finezja językowa w filmach często schodzą na dalszy plan. Tymczasem w interpretacji Holtz każdy żart, każda aluzja trafia do słuchacza z pełną mocą.

Czy są jakieś wady? Jako perfekcjonista muszę przyznać, że momentami brakowało mi nieco większego zróżnicowania między głosami niektórych postaci drugoplanowych (np. sióstr Elizabeth). Ale to naprawdę drobiazg w obliczu ogólnej doskonałości wykonania.

„Duma i uprzedzenie” w interpretacji Pauliny Holtz to audiobook, który – podobnie jak sama powieść – można odkrywać wielokrotnie, za każdym razem znajdując nowe smaki. To nie tylko „przyjemne” słuchowisko (jak określają je niektórzy recenzenci), ale prawdziwa lekcja interpretacji literackiej. Polecam zarówno tym, którzy znają powieść na pamięć, jak i tym, którzy dopiero chcą się z nią zapoznać. W czasach, gdy audiobooki często produkuje się „taśmowo”, ta realizacja przypomina, że słowo mówione może być prawdziwą sztuką.

Z literackim pozdrowieniem, Adam Nowak