Rok 1984 – George Orwell audiobook – Wstrząsająca wizja totalitaryzmu w mistrzowskiej interpretacji

Opis

Drodzy miłośnicy literatury, którzy z pasją wsłuchują się w słowa płynące z głośników,

Kiedy po raz pierwszy sięgnęłam po audiobook „Rok 1984” George’a Orwella w wykonaniu Krzysztofa Gosztyły, nie spodziewałam się, że ta podróż w głąb dystopijnego świata tak mocno mnie poruszy. To nie jest lekka lektura na spokojny wieczór przy herbacie – to dzieło, które wbija się w umysł jak ostry gwóźdź, zmuszając do refleksji nad tym, co nas otacza. Wydany przez Aleksandrię 21 września 2021 roku, ten niemal 12-godzinny zapis jest czymś więcej niż tylko opowieścią – to lustro, w którym odbija się zarówno przeszłość, jak i niepokojąco bliska teraźniejszość.

Pamiętam, jak kiedyś, podczas pisania artykułu o współczesnej literaturze polskiej, zachwycałam się tym, jak autorzy potrafią tkać narracje pełne wielowarstwowych znaczeń. „Rok 1984” to właśnie taki utwór – gęsty od symboli, przejmujący w swej prostocie, a zarazem brutalnie szczery. Orwell przedstawia nam świat, w którym Partia, pod wodzą Wielkiego Brata, kontroluje każdy oddech, myśl i słowo. Winston Smith, protagonista, który na co dzień fałszuje historię w Ministerstwie Prawdy, staje się dla mnie kimś bliskim – jego rozterki przypominały mi chwile, gdy sama zastanawiałam się, gdzie kończy się prawda, a zaczyna manipulacja. Może to echo rozmów, które prowadziłam kiedyś z pewnym znanym polskim pisarzem o tym, jak literatura może obnażać mechanizmy władzy i ludzkiej psychiki – te dyskusje wciąż brzmią mi w uszach, gdy słucham tej opowieści.

Tematyka totalitaryzmu w „Roku 1984” jest jak kubeł zimnej wody – otrzeźwia i zmusza do spojrzenia na świat z nowej perspektywy. Orwell mistrzowsko ukazuje, jak propaganda i cenzura mogą zniekształcić rzeczywistość. Koncept „dwójmyślenia” – zdolności do jednoczesnego wierzenia w dwie sprzeczne prawdy – wydaje się dziś niemal proroczy, gdy patrzę na współczesne debaty polityczne czy medialne narracje. Z kolei „nowomowa”, język stworzony po to, by ograniczyć wolność myśli, przypomina mi, jak łatwo można okroić słownictwo, a tym samym nasze pojmowanie świata. To przerażające, ale i fascynujące – Orwell nie tylko diagnozuje, ale wręcz przewiduje, dokąd może zmierzać ludzkość, jeśli zapomni o wartościach takich jak wolność czy sprawiedliwość.

Nie sposób mówić o tym audiobooku, nie wspominając o Krzysztofie Gosztyle, który swoim głosem tchnął życie w ten mroczny świat. Jego narracja jest jak dobrze wyważona symfonia – głęboka, pełna emocji, a jednocześnie powściągliwa tam, gdzie wymaga tego tekst. Gosztyła ma w sobie coś z aktora teatralnego – potrafi modulować ton tak, że czujemy zarówno beznadzieję Winstona, jak i grozę wszechobecnej kontroli Partii. Szczególnie zapadła mi w pamięć scena, w której Winston zaczyna pisać pamiętnik – w jego głosie słychać drżenie, jakby sam narrator bał się, że Wielki Brat zaraz zapuka do drzwi. Jakość dźwięku jest bez zarzutu – czysty, wyraźny zapis, który pozwala w pełni zanurzyć się w słuchowisku. To doświadczenie audiobookowe, które naprawdę zostaje w głowie na długo.

Oczywiście, „Rok 1984” nie jest dziełem bez wad. Dla niektórych słuchaczy, jak zauważyła Natka w swojej recenzji, może być męczący – jego drobiazgowość i ciężar gatunkowy nie każdemu przypadną do gustu. Sama momentami czułam, że Orwell rozkłada totalitaryzm na czynniki pierwsze z niemal pedantyczną precyzją, co może przytłaczać. Z drugiej strony, to właśnie ta szczegółowość sprawia, że wizja jest tak wiarygodna. W porównaniu z „Folwarkiem Zwierzęcym”, który jest krótszy i bardziej zwięzły, „Rok 1984” wymaga od nas większej cierpliwości, ale w zamian oferuje głębsze zanurzenie w psychikę bohaterów i mechanizmy władzy.

Porównując Orwella do innych gigantów dystopii, jak Huxley z „Nowym wspaniałym światem” czy Bradbury z „Fahrenheit 451”, widzę, że każdy z nich ostrzega przed czym innym. Huxley pokazuje zniewolenie przez przyjemność, Bradbury przez ignorancję, a Orwell – przez strach i kontrolę. „Rok 1984” wyróżnia się jednak swoją bezkompromisowością – nie ma tu miejsca na złudzenia czy pocieszenie. To jak zimowy wiatr nad Bałtykiem – ostry, ale budzący do życia.

Komu poleciłabym ten audiobook? Na pewno tym, którzy lubią literaturę, która zmusza do myślenia – nie tylko o fabule, ale o nas samych i świecie, w którym żyjemy. Jeśli interesują Cię mechanizmy manipulacji, władzy czy walki o wolność, to słuchowisko dla Ciebie. Nie jest to jednak pozycja dla tych, którzy szukają lekkiej rozrywki – tu trzeba się zmierzyć z niewygodnymi pytaniami. Dla mnie osobiście to był czas dobrze spędzony, choć nie ukrywam, że po zakończeniu potrzebowałam chwili, by ochłonąć. Ta książka, a raczej jej dźwiękowa wersja, zostawia ślad – jak kamień wrzucony do spokojnej wody, którego fale jeszcze długo rozchodzą się po powierzchni.

Słuchając „Roku 1984”, nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że Orwell pisał nie tylko o swojej epoce, ale i o naszej. „Kto rządzi przeszłością, w tego rękach jest przyszłość” – te słowa brzmią jak przestroga, którą powinniśmy nosić w sercu. Może to naiwne, ale wierzę, że literatura taka jak ta wciąż ma moc budzić w nas bunt przeciwko temu, co niesprawiedliwe. I może właśnie dlatego warto sięgnąć po ten audiobook – by przypomnieć sobie, że wolność myśli to coś, o co zawsze trzeba walczyć.

Z literackim ukłonem i nutą zadumy, Zofia Kowalska